6-mavzu: tilshunoslik tarixidagi yo`nalishlar va maktablar rеja

6-MAVZU: TILSHUNOSLIK TARIXIDAGI YO`NALISHLAR VA MAKTABLAR


RЕJA:

1. 
   Tilshunoslikda naturalizm yo`nalishi. Avgust Shleyxer ta`limoti.
   
2. 
   Tilshunoslikda psixologik yo`nalish: Geyman Shteyntal va Aleksandr Afanasyevich Potebnya ta`limoti.
   
3. 
   “Yosh grammatikachilar” qarashlari.
   
4. 
   Rus tilshunoslik maktablari.
   

1-TOPSHIRIQ
Mustahkamlash uchun savollar:

1. 
   Tilshunoslik tarixida mavjud bo`lgan qaysi yo`nalishlarni bilasiz?
   

2. Psixologizm yo`nalishi vakillari tomonidan qanday g`oyalar ilgari surilgan?
3. G.Shteyntalning tilshunoslikka oid qanday asarlarini bilasiz?
4. Naturalizm yo`nalishi qachon paydo bo`lgan?
5. A.Shleyxer qaysi til oilasining shajara daraxtini tuzdi?
6. “Yosh grammatikachilar” qanday lingvistik g`oyalarni ilgari surdi?
7. Rus tilshunosligining asosiy vakillari kimlar?
8. Naturalizm yo`nalshining paydo bo`lishida qaysi olim nazariyasi katta ahamiyatga ega?
9. A.Shleyxer nima uchun tilni tabiiy organizm sifatida ta`rifladi?
10. “Yosh grammatikachilar” maktabining yorqin vakillari kimlar?
11. Rus tilshunosligida qanday maktablar yuzaga keldi?
12. Psixologizm yo`nalishi qachon paydo bo`ldi?
13. A.A. Potebnyaning lingvistik qarashlarini qanday izohlaysiz?
14. A. Shleyxerning qaysi lingvistik g`oyalari tanqidga uchradi?
15. “Yosh grammatikachilar” yo`nalishining bunday nomlanishiga nima sabab bo`ldi?
2-TOPSHIRIQ:

“Bliss” so’rov metodi

1. 
   ____naturalizm______ - XIX asrning o`rtalarida Yevropa tilshunosligida vujudga kelgan oqim hisoblanadi va tilni sistema sifatida talqin qilish, tilni tabiiy organizm, organik bir butunlik sifatida tushunish g`oyasini ilgari surgan.
   
2. 
   ___kopendium____ - lot. qisqartirish degani. U yoki bu fanga oid muhim, asosiy qoidalarni, tushunchalarni ixcham, lo`nda bayon etish.
   
3. 
   ___bobo til_____ - genetik jihatdan o‘zarо bоg‘liq tillarning kelib chiqish va taraqqiy etish manbai (asоsi) deb qaraladigan til, qiyosiy-tarixiy metоd bilan tiklanadigan abstrakt lingvistik mоdel.
   
4. 
   _____psixologizm_____ - tilning alohida shaxslarning ruhiy hayoti va tafakkuriga munosabati jihatdan o`rganilishiga asoslangan lingvistik yo`nalish.
   
5. 
   _yosh grammatikachilar______ - lingvistik maktab. Tilni tarixiy hodisa deb hisoblashgan. Yosh grammatikachilar, shuningdek, tovush o`zgarishlaridagi qonuniyatlarni aniqlashgan, ular tirik tillar va dialektlar o`rganilishi lozim deb hisoblashgan.
   
6. 
   ___fonema____ - Til birliklarining tоvush qоbig‘i bo‘lib, ularni o‘zarо farqlash xususiyatiga ega bo‘lgan tоvush birligi. Masalan, qоl, qil, qo‘l so‘zlarining tоvush qоbig‘i bo‘lib, ularni o‘zarо farqlashga о, i, o` fоnemalari xizmat qiladi.
   
7. 
   _divergensiya____ - bir fonemaning ikki fonemaga parchalanishi.
   
8. 
   Konvergensiya____ - ikki fonemaning o`zaro bir-biriga o`xshab kelishi yoki bir fonema bo`lib kelishi.