656 geografik axborot tizimlari ma’lumotlar bazasi tuzilishi

 
1-rasm. Ma’lumotlar bazasi iyerarxik modeli chizmasi. 
Ma’lumotlarning tarmoqli bazasidan axborotlarning tarkibi oddiyga nisbatan ancha 
murakkab bо‘lganida foydalaniladi. Ma’lumotlarning tarmoqli va iyerarxik bazalari juda aniq 
qо‘yilgan munosabatlar tо‘plamidan iborat bо‘ladi, shuning uchun ma’lumotlar tarkibini dastlab 
tanlash zarur (2-rasm). 

---

ТЕХНОЛОГИЯ
МЕХАНИКА ВА ТЕХНОЛОГИЯ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, МАХСУС СОН 2022, № 1 (1) 
157 
 
2-rasm. Ma’lumotlar bazasini iyeraxik modelda tasvirlash. 
Ma’lumotlar bazasi tarkibiga о‘zgarish kiritish ma’lumotlar bazasini qayta qurishni 
anglatadi. Biror bir zarur savolga javob olish uchun esa maxsus dastur yozishga tо‘g‘ri keladi. 
Foydalanuvchilarning savollariga javob berish uchun ba’zan haftalab, oylab vaqt talab qilinadi, 
natijada ma’lumotlar о‘z dolzarbligini yо‘qotadi. 
Iyerarxik va tarmoqli modellarining kamchiliklari ma’lumotlarning yangi - relyatsion 
modeli paydo bо‘lishiga sabab bо‘ldi. Relyatsion model MB tarkibini soddalashtirishga 
qaratilgan. Unda hamma ma’lumotlar qator va ustunlardan iborat bо‘lgan sodda jadvallar 
kо‘rinishiga keltiriladi. Ma’lumotlar bazasining har bir jadvaliga maxsus nom beriladi. Har bir 
gorizontal qatorning alohida fizik mohiyati mavjud, masalan, biror bir ma’muriy hudud. Kartada 
u alohidagi maxsus grafikli obyekt bо‘lishi mumkin. Jadvalning barcha N - qatorlarida 
viloyatning shuncha M – hududi ifodalanadi, ya’ni jadvalning har bir qatori ushbu hududga 
tegishli ma’lumotni о‘zida jamlaydi [3]. 
Jadvalning har bir ustunida joylashgan raqamlarning barchasi bir turga tegishli 
ma’lumotlar hisoblanadi. Masalan, rayon markazi ustunida faqat sо‘zlar bо‘lsa, maydon ustunida 
о‘nlik sonlar, ID ustunidagi butun sonlar foydalanuvchilar tomonidan о‘rnatilgan ob’yektlarning 
kodini bildiradi. Jadvallararo aloqa hoshiyalar bо‘yicha amalga oshiriladi (1-jadval).