7- amaliy ish Mavzu: Openssl kutubxonasidan foydalangan holda maʼlumotlarni gibrid shifrlash usulida shifrlash

---

7- amaliy ish 
Mavzu: OpenSSL kutubxonasidan foydalangan holda maʼlumotlarni gibrid 
shifrlash usulida shifrlash. 
 
Ishdan maqsad: Simmetrik asimmetrik algoritmlarga asoslangan gibrid 
shifrlash tizimini ishlab chiqish 
Nazariy qism 
Gibrid shifrlash algoritmlari va ularning ishlash prinsiplarni haqida to’xtalib 
o’tiladi.
Gibrid shifrlash tizimini qurish uchun bittadan simmetrik va asimmetrik 
shifrlash tizimlarini tanlash kerak bo’ladi. Bunda simmetrik shifrlash tizimi sifatida 
VERNAM shifrlash algoritmini, asimmetrik shifrlash tizimi uchun esa RSA 
shifrlash algoritmini tanlab olinadi.
Gibrid shifrlash tizimini qurishdan oldin ushbu shifrlash algoritmlariga 
to’xtalib o’tish maqsadga muvofiq: 
Vernamning shifrlash usuli 
Vernamning shifrlash tizimi modul qiymati m=2 bo’lgan Vijiner shifrlash 
tizimining bir qismi hisoblanib, kiruvchi matn sifatida ikkilik sanoq sistemasidan 
foydalandi. Shifrlashda birinchi Ingliz alfavitidagi(A,B...Z). Matnning xar bir xarfi 
5-bit bo’lakli (b
0
,b
1
…b
4
) Bado raqami bilan kodlanadi. Ixtiyoriy ketma-ketlikdagi 
ikkilik kalitlar k
0
,k
1
,k
2
, avval kitobsimon lentaga yoziladi. Quyidagi rasmda 
uzatilayotgan axborotni Vernam usuli orqali shifrlash ko’rsatilgan(7.1-rasm). 
7.1-rasm. Vernam usuli orqali shifrlash 
Kiruvchi matnni shifrlashda x-kiruvchi matn ikkilik ko’rinishiga o’tkaziladi 
va ikkilik modul ostida(XOR amali yordamida) ikkilik ketma-ketlikdagi k-kalit 

---

bilan qo’shish orqali shifrlash amalga oshiriladi. Xabarni shifrlash quyidagi foymula 
orqali amalga oshiriladi: 
𝑦 = 𝑥 ⊕ 𝑘 
Shifrni ochishda shifrmatni bilan k-kalitning mos bitlari ikkilik modul 
ostida(XOR amali bilan ) qo’shiladi va ochiq matnga ega bo’linadi: 
𝑥 = 𝑦 ⊕ 𝑘 
32=2
5
ga yani 5 bitli ikkilik sanoq sistemasi uchun shifrlash jadvalini 
quyidagicha tuzish mumkin: 
Ushbu shifrlash jadvalidan foydalanib shifrlash amalga oshiriladi. Misol: 
“HELLO” so’zi shifrlansin.
T
0
= HELLO K= KALIT T
1
= ? 
Vernam ishlab chiqqan bu tizimni aylanali lenta yordamida tekshirgan, 
uzatgich (peridatchik) va qabul qilgichlarni (pryomnik) ko’rishda bir xil yoki shunga 
o’xshagan kalit ketma-ketligidan foydalangan. Vernam shifrlash tizimining 
kamchiligi uzatuvchi orqali qabul qilish tomoniga kalit ketma-ketligini qanday 
uzatish edi. Chunki dushman kalitni olsa, u yuborgan shifrlangan matnni bemalol 
ochib o’qiy oladi. Shuning uchun xam Vernamning shifrlash tizmi yetarli emasligi 
sababli buni hal kilish uchun shifrlash kalitini assimmetrik shifrlash tizimi orqali 
uzatish muammoning yechimi hisoblanadi. Kalitni shifrlash uzatuvchi assimmetrik 
tizimi sifatida RSA algoritmi tanlanadi. Quyida RSA algoritmi haqida ma’lumot 
beriladi: 
Misol. so’zini shifrlash va deshifr qilish talab etilsin. Dastlabki so’zni