7- ma’ruza. Kompyuter grafikasi va ularning turlari. Mavzu rejasi

1. Kompyuter grafikasi turlari

Kompyuter grafikasi tasvirlami shakllantirish usullariga bog‘liq holda 3 turga boiinadi (4-tur grafika faqat mantning simvollandan tarkib topgani uchun tasnifga kiritilmaydi va chuqur o'rganilmavdi):

1. Rastrli grafika:
2. Vektorli grafika:
3. Fraktal grafika.
Ular bir-birlaridan tasvir ko‘rinishdagi axborotlami hosil qilish va qayta ishlash texnologiyalari bilan farq qiladi.
Rastrli grafika¹. Rastrli grafikada tasvirlar kichik nuqtalardan – piksellardan (pixel, px) tarkib topadi. Har qanday rastrli tasvir qayd qilingan sondage piksellarga ega bo'ladi. Agar siz fotografiyani kattalashtirsangiz, u holda siz aynan piksellami ko'rasizki — ular tasvimi hosil qilgan turli rangdagi kvadratlardan iborat bo'ladi. Ular gohida manosiga tushunib boimavdigan detal qirrasini eslatadi.
Bu holatda, fotografiyadagi tasvimi tushunish qiyin boiadi. Rastrli tasvimi chop etgandagi sifati uning zichligiga bog'liq bo'ladi. Masshtablashda o'zining pikselli tabiatiga ko'ra rastrli grafika o'z sifatini yo'qotadi. Rastrli tasvirga misol sifatida har qanday fotografiva xizmat qilishi mumkin. U skanerlash yo'li bilan olinadimi yoki raqamli fotokamera yordamida suratga olinadimi buning ahamivati yo'q.
Adobe Photoshop — rastrli tasvimi qayta ishlash uchun moijallangan eng yaxshi dastur hisoblanadi
Piksel (picture element so zlarining qisqartmasi bo'lib, element kartinka elementi manosini anglatadi) — rastrli tasviming eng kichik bo'linmaydigan komponenti hisoblanib, uning ustida ishlash mumkin bo'ladi. U ikkita xususiyatga ega: holati va rangi.
Rastrli grafika vositasida shakllangan tasvir asosan elektron va poligrafiya nashriyotlarida qoMlaniladi. Rastrli tasvir ikki o‘lchovli massiv (matritsa) ko‘rinishdagi nuqtalar to‘plamidan iborat bo‘lib. ular piksellar deb ataladi. Rastrli tasviming eng kichik elementi peksildan iborat. Uning atributlari boshqa piksellaming atributlari bilan bog‘liq emas.
Tasviming kengaytmasi (разрешение) — bu uzunlik oichov birligidagi piksellar (nuqtalar) soni hisoblanadi. Odatda buni dyuymdagi nuqtalar soni (dots per inch, dpi) yoki dyuymdagi piksellar soni (pixel per inch, ppi) bilan oichanadi.
Shu tarzda, kengaytma qancha katta boisa, pikselnmg o‘lchami shuncha kichik boiadi. Kengaytma qancha katta bo‘lsa, dyuymda shuncha ko‘p piksellar joylashadi. Kengaytma qancha katta boisa, tasvir sifati shuncha katta boiadi.
Kengaytma har bir tasvir uchun individual tarzda yigilib olinadi va u qaverda ishlatilishiga bogiiq boiadi. Masalan, agar siz rasmni intemetda ishlashini rejalashtirayotgan boisangiz, u holda kengaytma 72 ppi tanlab olinadi. Bunday tanlovda sizning tasviringizni monitorga shu tarzda uzatilib beriladi. Internet uchun asosiy mezon bu tasviming ajovib sifati emas balki tasviming yuklanish tezligi hisoblanadi. Shuning uchun ham faylning tegishli formati tanlanadiki, unda sifati birinchi o'rindan yiroq boiadi.
Kompyuterda qoilaniladigan operatsion tizimlaming imkonivatiga ko'ra, 480x640, 800x600, 1024x768 va undan ko'proq pikselga ega boigan tasvirlar joylashishi mumkin. Tasviming oichamiga ko‘ra uning imkoniyati ham oshib boradi. Ekranning imkoniyati parametrik boiib. bir dyuy mdagi nuqtalar soni bilan belgilanadi. Rastrli grafik vositalari bilan bajarilgan (tayyorlangan) tasvirlar juda kam hollardagina kompyuter dasturlaridan foydalanib ishlab chiqiladi. Bu maqsadda professional rassom chizgan rasm yoki fotografiya texnik vositalari yordamida kompyuterga kiritiladi.
Oxirgi paytda rastrli tasvirlami kompyuterga kiritish uchun raqamli foto va videokameralardan foydalanilmoqda. Shu sababli rastr grafikasini asosiy maqsadi tasvimi yaratish emas, balki mavjud tasvimi qayta ishlashdir.
Rastrli grafikaning ijobiy tomonlari sifatida quyidagilami ko‘rsatish mumkin:
□ universallligi (bu holatda har qanday tasvimi taqdim etish mumkin);
□ shakllantirishning soddaligi;
□ rang jilolarini berish aniqligining yuqoriligi.
Ushbu usulning salbiy tomonlari sifatida quyidagilami ko‘rsatish mumkin:
□ rastrli grafik bloklar hajmirang juda kattaligi;
□ ulaming masshtabi o'zgarganda tasvir sifatining pasayishi.
Rastrli grafikada har bir tasvimi kodlash va saqlash uchun katta hajmdagi xotira talab etiladi. Tasvirdagi juda kichik ob'yektlami ko'nsh uchun uning masshtabini kattalashtirib bo'lmaydi. Bu rastrli tasvirlami qayta ishlash jarayonida ba’zi bir muammolami paydo bo‘lishiga olib keladi.
Rastrli tasvirlar quyidagi tiplarga boiinadi: binar, kulrang, palitrali, to‘liq kulrang. Bunda tasviming elementlari faqat ikki qivmatni (0 yoki 1) qabul qilish mumkin. Bu tasvirlar turlicha pavdo boiishi mumkin. Ammo ko‘p hollarda kulrang, palitrali va turli rangli tasvirlami o‘zgarmas yoki adektiv chegaraviy son bilan binar tasvirga almashtirish natijasida paydo bo‘ladi. Binar tasvirlami saqlash uchun juda ham katta joy talab qilinadi. Ulaming har bir elementi uchun 1 bit joy kerak boiadi. Kulrang tasvimi elementlari ma’lum bir rang intensivligining turli xil qiymatlari qabul qiladi. Odatda bu tasvirlaming har bir elementini saqlash uchun 8 bit ishlatiladi. Kulrang tasvirlar turli xil amaliy masalalami hal qilishda eng ko‘p qoilaniladigan tasvirlardan biri hisoblanadi.
Palitrali tasvirlaming har bir elementiga ranglar xaritasining bir katakchasidagi rang mos qo‘viladi. Palitra - bu ikki o‘lchovli massiv boiib, uning satrlariga turli ranglar, har bir ustunlariga esa ma’lum bir rangning intensivligi joylashtiriladi.
To’iq rangli tasvirlar elementlari rangni tashkil etuvchi yorqinliklari haqidagi axborotni o zini saqlaydi. Shu bilan u palitrali tasvirlardan farq qiladi. Amaliy masalalar vechishda qaysi tipdagi tasvimi tanlash masalasining o‘ziga xos xususiyatlaridan boshlab, tasvirdagi zarur axborotni qanchalik to iiq ifodalanishi bilan xarakterlanadi.