7 amaliy mashg‘ulot mavzu: oksidlanish qaytarilish reaksiyalari

Elektron balans usuli. Bu usul oksidlovchi biriktirib oladigan elektronlar soni qaytaruvchi beradigan elektronlar soniga teng bo‘lishi kerak degan qoidaga asoslangan.

1-misol.

H₂S+HNO₃→H₂SO₄+NO+H₂O

Reaksiyadan oldin va reaksiyadan keyin oksidlanish darajasi o‘zgargan elementlarning oksidlanish darajasini topib, har qaysi element belgisi ustiga yozib qo‘yamiz:

H₂S^-2+HN⁺⁵O₃→H₂S⁺⁶O₄+N⁺²O+H₂O

Okisdlovchi bilan qaytaruvchini aniqlab, yuqoridagi qoidaga asosan reaksiyaning elektronlar balansi tenglamasini tuzamiz:

N⁺⁵ oksidlovchi S^-2 – qaytaruvchi

S^-2-8e^-=S⁺⁶ 8 3

N⁺⁵⁺3e^-=N⁺² 3 24 8

Elektron balansi tenglamasi orqali topilgan eng kichik ko‘paytuvchi sonlarni oksidlovchi bilan qaytaruvchi moddalar oldiga koeffitsientlar qilib qo‘yib, tenglamani tenglashtiramiz:

3H₂S+8HNO₃→3H₂SO₄+8NO+H₂O.

2-misol. ^{+6 +7 +4}

K₂MnO₄+H₂SO₄→KMnO₄+MnO₂+K₂SO₄+H₂O

Bu reaksiyada Mn⁺⁶ ioni ham oksidlanadi, ham qaytariladi. SHunga ko‘ra reaksiyaning elektron balansi tenglamasi quyidagicha yoziladi:

Mn⁺⁶-e^-=Mn⁺⁷ 1 2

Mn⁺⁶+2e^-=Mn⁺⁴ 2 2 1
Reaksiyaning to‘liq tenglamasi

3K₂MnO₄+2H₂SO₄→2KMnO₄+MnO₂+2K₂SO₄+2H₂O

Bu tipdagi oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari o‘z-o‘zini oksidlash va qaytarish yoki disproporsiya reaksiyalari deyiladi, chunki bu reaksiyada marganetsning oksidlanish darajasi ham oshadi, ham kamayadi.