7-Amaliy mashg‘ulot Mexanik tozalash inshootlari: panjara, panjara-maydalagich, qum tutgichlar

7-Amaliy mashg‘ulot
Mexanik tozalash inshootlari: panjara, panjara-maydalagich, qum tutgichlar

Oqova suvlarni eng ko‘p ifloslantiruvchi moddalar-bu erimaydigan aralashmalar.

Yoyilganlik (disperslik) darajasiga ko‘ra ifloslantiruvchi moddalar qo‘pol suspenziyalar, kolloid eritmalar va haqiqiy eritmalarga bo‘linadilar. Diametri 1x10^-5 sm ga teng muallaq zarrachalar uzoq vaqt muallaq holatda turaolmaydilar. Ularni cho‘kish yoki ko‘tarilish tezligi zarrachalar zichligi hamda kattaligiga bog‘liq. Mayda zarrachalar (D_us110^-5sm) juda uzoq vaqt muallaq holatda bo‘lishi mumkin.
Oqova suvlardan qo‘pol disperslangan organik va mineral aralashmalarni ajratib olish uchun asosan 3 ta uslub keng qo‘llanadi: sizgichdan o‘tkazish, gravitatsiya kuchlari maydonida ajratish (tindirish), markazdan qochma kuch maydonida ajratish (sentrifugalash).


Suzgichdan o‘tkazish
Suzish panjara va tolatutgichlar yordamida bajariladi.
Sanoatimiz mexanik panjaralarni bir necha turini ishlab chiqaradi. Ulardan maishiy hamda ishlab chiqarish oqova suvlarini chiqarib tashlashda foydalaniladi.
Panjara va panjara – maydalagichlar hisobi.
1. Panjaralar hisobi
Panjaralar oqova suv tarkibidagi katta axlat jinslarni ushlab qolish uchun ishlatiladi. ayrim hollarda, ya’ni suv ko‘tarish shaxobchasida tirqishlari 16 mm panjara o‘rnatilgan paytda tozalash shaxobchasining soni, o‘rnatilgan kanal o‘lchamlarini, axlat miqdori, tirqishlar soni, bosim yo‘qolishini aniqlashdan iboratdir. Quyidagi jadvalda panjaralarning texnik ko‘rsatgichlari keltirilgan.
Panjaralarning texnik ko‘rsatgichlari
2-jadval.

Panjara turi	O‘tkazish qobiliyati ming m^3/sut	Panjara oldi kanal o‘lchami		Qirqim oraliq yuza, m^2	Panjara kengligi Vp, mm	Vazni, kg
		V, mm	N, mm
RMV-1000	26	1000	1000	0,3	-	1690
RMV	17	600	800	0,2	-	610
MG-9T	33	1000	1200	0,38	1425	1320
MG-7T	35	800	1400	0,39	1338	1000
MG-11T	50	1000	1600	0,57	1520	1500
MG-10T	65	1000	2000	0,74	1580	1800
MG-8T	110	1400	2000	1,25	1955	1657
MG-12T	140	1600	2000	1,50	2175	1870
MG-6T	165	2000	2000	1,90	2675	1951
MG-5T	185	2000	3000	2,105	2175	2690

Rasm. Panjaraning hisobli chizmasi
Panjaraning jonli qirqimi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi.
m²
q - maksimal sekund suv sarfi, m³/sek
- panjara tirqishidagi suv tezligi, 0,8-1,0 m/s. Jadvaldan bitta ishchi (N=1)va bitta ehtiyot MG-6T markali panjaralar qabul qilamiz.

Qabul etilgan panjaralar ko‘rsatgichlari:

• 
  tirqishlar kengligi v=16 mm;
  
• 
  panjara tayoqchalarining qalinligi S=0,008 m;
  
• 
  tayoqchalarning qirqimi-to‘rtburchak;
  
• 
  panjaraning eni-V_r=2175 mm.
  
• 
  panjaradagi kanalning kengligi V_k=2000 mm;
  
• 
  panjara oldi kanalining chuqurligi N=3000 mm.
  

Tirqishlarning soni quyidagi ifodadan aniqlanadi:

V_r=nv+(n-1)S

Panjara oldidagi suv oqimining chuqurligi

K₁-panjara xaskashining jonli qirqimni kamaytirishini hisobga oluvchi koeffitsent K₁=1,05
Gidravlik hisob natijasi quyidagi jadvalda keltirilgan.
3-jadval.

Ko‘rsatgichlar	Suv sarfi, l/s
	Qur=1710	qmax=1973	qmin=1480
Nishab	0,0003	0,0003	0,0003
Kanal kengligi, m	1,60	1,60	1,60
Suv ustuni, m	1,36	1,58	1,20
Oqim tezligi, m/s	0,79	0,82	0,76

Qabul qilingan kanal to‘g‘ri to‘rt burchakli qirqimga ega bo‘lib, balandligining eniga nisbati ikkiga teng bo‘lishi lozim.

Muallaq zarrachalar cho‘kmaga tushmasligi uchun bevosita panjara oldidagi oqim tezligi 0,4 m/s ortiq bo‘lishi kerak. Ushbu shartni tekshiramiz:
m/s>0.4 m/s

h_min-minimal sarfdagi oqim chuqurligi, m

Panjaradagi bosim yo‘qolishi quyidagi tenglama yordamida aniqlanadi.

K-panjaradagi tutilib qolgan axlatlarning bosim yo‘qolishini oshirishm, K=3;
-mahalliy bosim yo‘qolish koeffitsienti;
Berezinskiy tenglamasi yordamida aniqlanadi:

- tayoqcha qirqimining bo‘yi (to‘g‘ri burchakli uchun =50 mm)
-gorizontga nisbatan pajara o‘rnatilgan burchak, 60⁰

• 
  to‘g‘ri burchakli shaklga ega tayoqchali panjara uchun
  

Bosim yo‘qolishiga teng o‘lchamda panjaradan keyin kanal tubini pasaytirish lozim.
Panjara kanalining hisobi.
Kanal o‘lchamlari quyidagi ifodalar orqali aniqlanadi:


Kanalning umumiy uzunligi
L= ₁+ ₂+1,5m=0.55+0,28+1,5=2,33 m
Panjaralar binosining pol sathi maksimal suv sathidan kamida 0,5 m baland turishi lozim. Ushbu shartni tekshiramiz:
ΔZ=H-(h_max+h_p)=3.0-(1.6+0.14)=1.26>0.5m
Panjara sutka davomida tutiladigan axlatlar hajmi
m³/sut
– bir yilda bitta odamdan hosil bo‘ladigan axlat me’yori.
Tutilgan axlat zichligi 750 kg/m³, namligi 80%, kul qismi 7-8%, soatbay tutilish notekislikgi K_s=2,0 ge teng
Axlat vazni:

Maksimal soatdagi axlat vazni:
/k-k
Panjara maydalagich hisobi
qiymatni inobatga olib jadvaldan 1 ishchi va 1 extiyot o‘tkazish qobilyati 1000 kg. D-3 markali maydalagichni quyidagi jadvaldan qabul qilamiz.
Maydalagichlarni texnik ko‘rsatgichlari
4-jadval.

Maydalagich	Unumdorligi kg/soat	Elektr yuritgich quvvati kVT	Aylanish tezligi Min-1	O‘rnatish o‘lchamlari		Massa kg
				Kengligi	Bo‘yi
D-3	300-600	20,22	1500	230	300	437
D-3	1000	55,75	1500	400	524	2000
D-3	2000	100,120	1500	400	700	2370

Maydalagich ishlashi uchun 1t axlatga 40m³ texnik suv berilishi lozim. Suv sarfi:

Q_sut = 40_* R= 40 _*8.02=320.8m³/k-k
Maydalangan axlat panjara oldidan suvga tashlanadigan yoki bunkerlarga yig‘ilib axlatxonaga jo‘natiladi.


Nazorat savollari
1. Panjaralar xisobi.
2. Panjara kanalining hisobi
3. Panjara – maydalagichlar hisobi