7-amaliy mashg’ulot

7-amaliy mashg’ulot

Savollarga javoblar

1. 
   Yozuv-malum bir tarixiy jarayon mobaynida aloqa munosabatning muhim vositasi bo’lib u malum tarixiy jarayon natijasida shakllanadi va kishilar o’rtasida bevosita aloqa munosabat vositasi sifatida ijtimoiy manfaatlar uchun xizmat qiladi.
   
2. 
   Fanda piktografik, logografik, ieroglifik, fonografik kabi yozuv turlari bor.
   
3. 
   Piktografik yozuv-voqea hodisalar haqidagi tafakkur malumotlar jonli va jonsiz vositalar orqali ifodalangan yozuv hisoblanadi.
   
4. 
   Xalqlar fonetik yozuvning turli-lotin, arman, gruzin, slavyan, arab yozuvlarini yaratgan.
   
5. 
   Ideografik (grek. Idea-tushuncha va grarho-yozaman) degan manoni anglatadi. Manbalarda bu yozuv turi logografik (grek. Logos-so’z va grarho-yozaman) yozuv deb ataladi. Bu yozuvda malum ramzlardan foydalaniladi. Ramzlar borliqdagi narsalarning aks ettirib qolmay tildagi so’zlarni ham ifodalaydi. Tildagi har bir so’z ramziga ega bo’ladi.
   
6. 
   Harf tovush yozuvi alfavitni vujudga keltirdi. Harflarning muayyan tartibdagi majmui alfavit yoki alifbo deyiladi.
   
7. 
   Nutq mazmunni joli va jonsiz narsalarning rasmi shartli tasvir tarzidagi grafik shakllar asosida ifodalanadigan yozuv piktografik yozuv farqi ideografik yozuvda malum ramzlardan foydalaniladi. Ramzlar borliqdagi narsani aks ettirib qolmay tildagi narsa ham ifodalaydi.
   
8. 
   Yozma nutq yozuv orqali nomoyon bo’ladi. Yozuv orqali ajdodlarimizning asarlari mehnat qilish jarayonlari yetib kelgan. Yozuvning vazifasi voqea hodisalarni dalil va haqiqatlarni yozib qoldirish.
   

1-topshiriq

Piktografik	Logografik	Iyroglifik	Fonografik
Piktografik yozuv-voqea hodisalar haqidagi tafakkur malumotlari jonli va jonsiz vositalar orqali ifodalangan yozuv hisoblanadi.	Logogirafik (grek.logos so’z va grarho-yozaman) . Logografik yozuv birliklari logogrammalar deyiladi. Masalan qadimgi arablar “yuzming” sonini itbaliq shakli orqali ifodalashgan.Xitoyliklar esa “yaxshi” so’zini ayol kishi bola ramzlari orqali ifodalashgan.	Bu yozuvda qadimgi Arabistonda keng foydalanganlar hozirgi Xitoy yozuvi shu tipdagi yozuvdir Agar logogirafik yozuvda bazi muhim tushunchalarni ifodalash qiyin bo’lgan bo’lsa endi ieroglifik yozuvda bu masala ham uzil-kesiil hal bo’ldi .Bu yozuvda alfavit tushunchasi ham paydo bo’la boshladi.	Yozuvning barcha turlari o’qish va o’qirish ishlarini ancha qiyinlashtiradi.Yozuvni ommaviylashtirish uchun uni osonlashtirish soddalastirish va qulaylashtirish lozim edi.Ana shu hayotiy ehtiyoj va talablar mahsuli sifatida fonografik yozuv yaratildi.Bu yozuvning eng mukammal shaklidir.Dunyo ahli keng foydalanadigan arab rus krillitsasi hind lot yozuvlari ham fonografik yozuv lar sirasiga kiradi.

2-topshiriq

Lotin yozuviga asoslangan o’zbek alifbosi

Aa Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm

Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Xx

Yy Zz O’o’ G’ g’ Shsh Ch ch Ng ng

/’(tutuq belgisi)

3-topshiriq

Kirill alifbosi

Аа Бб Вв Гг Дд Ее Ёё Жж Зз Ии Йй Кк

Лл Мм Нн Оо Пп Рр Сс Тт Уу Фф Хх

Цц Чч Шш Ъъ Ьь Ээ Юю Яя У’у’ К, к,

Г,г, Х, х, .

4- topshiriq


5-topshiriq

O’zbek adabiyoti ko’p ming yillik tarixga ega. Agar “Avesto” ko’zda tutulsa , salkam 3000 yillik , “Alp Er to’nga marsiyasi” etiborga olinsa 2700 yillik “O’rxun-enasoy yodgorliklari” dan boshlaydigan bo’lsak, 1400 yillik tarixga ega.

“Avesto” O’rta Osiyo xalqlarining mushtarak yodgorligidir. Unda ham turkiy ham eroniy xalqlar dunyo qarashi urf-odatlari yashash tarzlarga oid malumotlar uchraydi. U zardushtiylik dinining muqaddas kitobidir. Avesto o’rnatilgan muqarrar qilingan hayotning asosiy to’riqnomasi manosini ifodalaydi. Zardushtiylik yurtimizda bundan 3000 yilcha oldin tarqalgan Avevto kitobi esa 2700yil muqaddam Xorazmda dunyoga kelgan.

Dastlab O’rxun, Selenga va To’li daryolari atrofida shimoliy Mug’iliston dan toshga bitilgan obidalar keyinchalik Enasoy daryosi qirg’oqlaridan ham shunday yodgorliklar topilgan. Ushbu yodgorliklar asosan Vl-Vlll asrvoqealarini aks ettiradi. O’rxun-Enasoy yodgorliklarining topilishi va o’ganilishi XVlll asrdan boshlangan. V V Radlov V.Tomsen P.M.Melioraniskiy kabi olimlar bu sirli yozuvlarni o’qishga harakat qilgan.V.Tomsen birinchi bo’lib bitiktoshlar sirini ochganlar.

Tuntuquq bitiktoshi 2ta ustunga yozilgan bo’lib ularning biri 170 ikkinchisi 160 sm dan iborat Yodgorlikdagi yozuv 62 satrni tashkil qiladi.Ushbu asar 712-716- yillarda Tunyuquqning o’zi tomonidan toshga o’yib yozilgan.

Kultegin bitktoshi mazkur yodgorliklar orasida ham hajman ham mazmunan eng salmoqlisi hisoblanadi.Bu bitik tosh Eltarish xoqonning o’g’li Bilga xoqonning inisi Kultegin Sharafiga qo’yilgan Kultegin bitiktoshi marmardan ishlangan balandligi 3m 15 sm qalinligi 41sm Yodgorlik matnining hajmi 66 sm Yozuvlar o’ngdan chapga va yuqoridan pastga qarab bitilgan.

6-topshiriq

Do’stlikka, orttir, tuproqqa, falakka, bo’lolmaysan, borayversang, qiyinlashaveradi, hasad, ham, to’lib-toshsa, o’rganmoq, ishga, ruhni, uyingda,o’tgan, o’rmonga, kirib chiqib, bahramand, baland, aralashib, farovon, begonadir, muhtojdir, bo’lmoq, o’rganmoq, voqif, etgil, bo’lg’usi.