7-amaliy mashg’uloti mavzu: Rangli metall va qotishmalarni ishlash sharoitiga ko'ra tanlashni o'rganish

mikroskop tzilishi 
Mis qotishmalari. 
Mis qotishmalaridan latun va bronza keng qo’llaniladi. 
Latun. Misning rux bilan qosil bo’lgan qotishmasiga latun deyiladi. Texnikada 
asosan tarkibida 45% gacha rux bo’lgan latunlar ishlatiladi, chunki latunning 
maКСИmal mustaxkamligi ruxning shu miqdorigina saqlanib turadi. Agar ruxning 
miqdorini, u holda latuning mustaxkamligi pasayib ketadi. Berilgan «Mis-rux» holat 
diagrammasidan ruxning miqdori o’zgarish bilan bir faza ikkinchi fazaga o’tishini, 
shu bilan bir qatorda latunning mexanik xossalari o’zgarishini ko’ramiz.
Latunlar quyidagicha markalanadi: q- latunlar L62, L68, L70, L80, L- 
qarfi latun ekanligi, raqamlar uning tarkibidagi misning miqdorini bildiradi.
Masalan, LAN 59-2-3 L-latun: Cu=59%; Al=2%; Ni=3% qolgani rux Zn. 
Texnikada bir fazali (q- latun) qamda ikki fazali (q –q latun) latunlar keng 
qo’llaniladi. q- latundan ruxning maКСИmal erish miqdori 39% gacha boradi va bu 
latunning nisbiy uzayishi yuqoriroq bo’ladi. Berilgan fazaning tarkibida ruxning 
miqdori 30-32 bo’lganda, uning plastikligi eng katta qiymatga ega bo’ladi. q – 
latunning mikrotuzilishi keltirilgan. qQq latunda esa ruxning maКСИmal erish 
miqdori 39-45% gacha boradi. Latunning (qQq latun) mikrotuzilishini ko’rishimiz 
mumkin. 
Bronza. Bronza deb misning qalay, alyuminiy, qo’rqoshin, berilliy va boshqa 
elementlar bilan (ruxdan boshqa) birikishidan qosil bo’lgan qotishmalariga aytiladi. 
Bronza zanglashga bardoshli, ishqalanishga chidamli material bo’lib, kesish 
asboblari bilan yaxshi ishlanadi. Bronza quyidagicha markalanadi: BrO-10 bunda 
Shk10% qolgani miss. BrOF 10-1 bunda Shk10%, Rk 1,0%, qolgani mis. qalayli 
bronzaning mikrotuzilishi ko’rsatilgan.
. Cu - Sn sistemasini holat diogrammasi 
 
Cu va Sn holat diogrammasida likvidus chizig’i bilan solidus chizig’i
oralig’i katta ekanligi qalayli bronzalarning dendirit likvotsiysga moyilligini
ko’rsatadi.Endi Cu va Sn sistemasida qattiq holatda sistemasida qattiq holatda
hosil bo’ladigan fazalarning ko’rib chiqamiz. 
α- faza – erituvchi elektron tipdagi intermentall birikma Cu31 Sn8 bo’lgan
qattiq eritma. 

---

Β- faza –elektron tipdagi intermetal birikma Cu31 Sn8 : bu birikma da
valent elektronlarining atomlarga nisbati (elektronlar konsentrasiyasi.