Tebranishlar (ularning mazmuni tushunarli, ular real tabiatda ham uchrab turadi) ikki turli populyatsiya sistemalarida bir turli sistemalarga qaraganda murakkabroq jarayonlarning paydo bo`lishini ta`minlaydi (chiziqli Maltus modeli va logistik modellar bilan taqqoslang).
Yanada aniq matematik modellar ikki turli sistemalar o`zaro ta`sirlashuvlarida populyatsiya sonining o`zlari egallab turgan hududlarida notekis taqsimotlari (ularga xususiy hosilali tenglamalar sistemalari mos keladi), individlar tug`ulishi va voyaga yetishi o`rtasidagi kechikishlari va h.k. lar inobatga olinadi. Ham vaqt bo`yicha, ham fazo bo`yicha o`zaro tasirlashuv jarayoni yuzaga keladi. Masalan, qurbon populyatsiya uchun to`yinganlik eyilishi va modelni keltirib chiqarish. Qarama- qarshiliklarning turli shakllari llaniluvchi metodologik yondoshuvlardagi orish qiyin emas.
Har bir mamlakat umumiy qurollar miqdori ushbu uch faktordan, yartasidagi oliq deb hisoblaymiz. Qurollanish sursishi yoki kamayishi koni
(1)
Bu tenglamada qurollanish hajmi, koeffisiyentlar qurollanishning ortishi va tezligini xarakterlaydi (iqtisodiy modellarda ishlab chiqarish quvvati amortizasiyasi jarayoniga ozaro ehtiyotkorlik darajasini ifodalaydi va u qurol-yarogliqmas deb hisoblanadi.
2. Model tahlili va sifat osir qiluvchi kolsada, bu jarayonning qator muhim xususiyatlarini yoritib berishga imkon beradi. Jarayon tahlili funksiyalar vaqtdan boglgan holda soddalashadi (yazgarmas sonlar):
(2)
Endi bu (2) sistemani fazoda va funksiyalarning vaqt bozgarishlarini aniqlash maqsadida oz mara nomanfiy) muvozanat mavjud bonosi quyidagi mulohazalardan aniqlanadi. Masalan, faraz qilaylik, va parametrlar osuvchi boz strategiyasini ozgarishsiz boatini oshirib borishini anglatadi ( parametr). U holda yetarlicha katta larda muvozanat mumkin bozaro ishonchsizlikni xarakterlovchi har ikkala parametr nolga teng boqligiga mos keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
