7. Чизиқли жараёнларни дастурлаш

Натижа:

Назорат саволлари:

1. 
   Чексиз такрорланувчи жараёнларни қандай ҳисобланади?
   
2. 
   Чексиз такрорланувчи жараёнда эпсилионнинг қиймати 1 дан катта бўлиши мумкинми?
   
3. 
   Чексиз такрорланувчи жараёнда эпсилионнинг қиймати 0 дан кичик бўлиши мумкинми?
   

13. Кўрсатгич ва ҳаволалар билан ишлаш

Режа:

1. 
   Кўрсатгич ва унинг ишлатилиши
   
2. 
   Ҳаволалар ва улар билан ишлаш
   

13.1. Кўрсатгич ва унинг ишлатилиши
Кўрсаткич – бу компютер хотираси ячейкаcининг адреси ёзилган ўзгарувчидир. Кўрсаткичлар қандай ишлашини билиш учун машина хотираси ташкил этилишининг таянч принципларини билишимиз лозим. Машина хотираси номерланган ячейкалар кетма-кетлигидан иборатдир. Ҳар бир ўзгарувчининг қиймати унинг адреси деб аталувчи алоҳида хотира ячейкасида сақланади. Қуйидаги расмда theAge номидаги, хотирадан тўрт байт жой эгаллайдиган бутун қийматли ўзгарувчининг хотирада ифодаланиши кўрсатилган.
Турли компютерларда хотирани адреслаш турлича қоида асосида ташкил этилади. Кўп ҳолларда дастурчилар учун бирор бир ўзгарувчини аниқ адресини билиш зарур эмас. Зарурат туғилганда бундай ахборотни адрес оператори (&) ёрдамида олиш мумкин. Қуйида операторнинг қўлланилишига мисол келтирилган.
#inсlude < iostheam.h >
using namespace std;
int main()
{
unsigned short shortVar = 5;
unsigned long longVar = 65535;
long sVar = - 65535;
cout << “shortVar :\t” << shortVar ;
cout << “Address of shortVar:\t” ;
cout << &shortVar<< “\n”;
cout << “longVar :\ t” << longVar ;
cout << “ Address of LongVar: \ t” ;
cout << &longVar<< “\n”;
cout << “ sVar :\t” << sVar;
cout << “Address of sVar:\t” << &sVar <<“\n” ;
return 0;
}
Дастурнинг ҳар бир ўзгарувчиси ўзининг адресига эгадир. Бу адресни сақлаш учун эса ўзгарувчига кўрсаткич эълон қилиш керак. Адреснинг ўзининг қийматини билиш эса унчалик шарт эмас. Масалан, howOld ўзгарувчиси int типига эга. Бу ўзгарувчини адресини сaқловчи pAge кўрсаткичини эълон қилиш учун қуйидаги дастур фрагментини ёзиш лозим.
int *pAge = 0;
Бу сатрда pAge ўзгарувчиси int типига кўрсаткич сифатида эълон қилинаяпти. pAge ўзгарувчиси бошқа ўзгарувчилардан умуман фарқ қилмайди. Бутун типли ўзгарувчини эълон қилишда биз унда бутун сон сақланишини кўрсатамиз. Қачонки ўзгарувчи бирор бир типга кўрсаткич деб эълон қилинса, бу кўрсаткич ўша типдаги ўзгарувчининг адресини ўзида сақлайди. Демак, кўрсаткичлар ҳам ўзгарувчиларнинг алоҳида тури экан. Бу мисолда pAge ўзгарувчисига нол қиймат ўзлаштирилаяпти. Қиймати нолга тенг бўлган кўрсаткичлар бўш кўрсаткичлар дейилади. Кўрсаткич эълон қилинганда унга албатта бирор бир қиймат ўзлаштирилиши лозим. Агарда бу олдиндан аниқ бўлмаса унга 0 қиймат бериш зарур. Қиймат ўзлаштирилмаган кўрсаткичлар кейинчалик кўплаб нохуш ҳодисаларга сабаб бўлиши мумкин. Биз улар билан кейинроқ батафсил танишамиз. pAge кўрсаткичи эълон қилинганда унга 0 қиймат берилиб, кейинчалик эса унга бошқа қиймат, масалан howOld ўзгарувчиси адресини ўзлаштириш мумкин. Қуйида буни амалга оширилиши кўрсатилган.
unsigned short int howOld=50; //ўзгарувчини эълон қиламиз.
unsigned short int *pAge=0; //кўрсаткични эълон қиламиз.
pAge= &howOld; //pAge кўрсаткичга howOld ўзгарувчи адресини ўзлаштирамиз.
Биринчи сатрда unsigned short int типидаги ўзгарувчи эълон қилинган ва унга 50 қиймат ўзлаштирилган. Иккинчи сатрда эса unsigned short int типидаги pAge типига кўрсаткич эълон қилинган ва унга 0 қиймат ўзлаштирилган. Тип номи ва ўзгарувчи орасидаги юлдузча (*)белгиси ундан кейин келган ўзгарувчини кўрсаткич эканлигини англатади.
Охирги сатрда pAge кўрсаткичига howOld ўзгарувчиси адреси ўзлаштирилаяпти. Бунда адрес оператори (&) howOld ўзгарувчисини адресини олаяпти ва у ўзлаштириш амали орқали pAge кўрсаткичига ўзлаштирилаяпти.
Бу ҳолатда pAge ўзгарувчисининг қиймати howOld ўзгарувчининг адресига тенгдир. Қараб чиқилган дастур кодидаги охирги икки сатрни битта сатрга бирлаштириш мумкин.
unsigned short int = 50;
unsigned short int * pAge = & howOld;
Кўрсаткичлар оддий ўзгарувчи эканлигидан улар учун ҳам ўзгарувчиларнинг номлашда ўринли бўлган барча қоидалар ўринлидир. Кўрсаткичларни бошқа ўзгарувчилардан фарқлаш учун кўп дастурчилар уларни номидан олдин “p” (инглизчадан Pointer) белгиcини қўядилар. Масалан, pAge ёки pNumber.
13.2. Ҳаволалар ва улар билан ишлаш
Ҳавола – бу ўзгарувчи псевдонимидир. Ҳавола ҳосил қилиниши билан биз унга бошқа объект номи ёрдамида унинг адресатини ўзлаштирамиз. Шу вақтдан бошлаб ҳавола жорий объектнинг алтернатив номи бўлиб хизмат қилади ва бу ҳавола устида бажарилган барча амаллар ушбу объектга тегишли бўлади.
Ҳаволаларни эълон қилишда адресатдаги объект типи, ундан кейин ҳавола оператори (&), ундан кейин эса ҳавола номи ёзилади. Ҳаволаларни номлашда ўзгарувчиларни номлаш учун мумкин бўлган ихтиёрий номдан фойдаланиш мумкин. Лекин кўп дастурчилар ҳавола номлари олдидан «r» перефиксини ёзишни лозим деб ҳисоблашади. Агарда someInt номли бутун типли ўзгарувчи берилган бўлса, бу ўзгарувчига ҳаволани тузиш учун қуйидаги ёзувни ёзиш лозим.
int & rSomeInt = someInt
Бу ёзув қуйидагича ўқилади: rSomeInt – бутун сонли қийматга ҳавола бўлиб, у someInt ўзгарувчиси адресини ўзлаштириб олган. Қуйида ҳаволаларни тузиш ва уларни ишлатишга оид мисол келтирилган.
#include


using namespace std;
int main()
{
int intOne;
int &rSomeRef = intOne;
intOne = 5;
cout << "intOne:"<< intOne << endl;
cout<< "rSomeRef:"<
rSomeRef = 7;
cout<< "intOne:" << intOne <
cout<< "rSomeRef:" << rSomeRef << endl;
return 0;
}