7-лаборатория иши универсал токарлик-винт қИРҚиш станоги ва унда бажариладиган ишлар

i_тр —трензель тишли ғилдираклари тиш сонларининг нисбати;
i_гит —гитара тишли ғилдираклари тиш сонларининг нисбати;
i_ск —суриш қутиси тишли ғилдираклари тиш сонларининг нисбати.
Агар кесиладиган резьба қадами (t_p) юргизиш винш қадами (5) га тенг бўлса, юргизиш винтининг айланиш сони (n_юв) шпинделнинг айланиш сони пши га тенг бўлади.

Т рензель ва суриш қутиси тишли ғилдиракларининг тиш сонлари нисбатлари ўзгармаслиги сабабли i_тр · i_ск =1 десак, унда бўладн. Демак, юқоридаги формула бўйича гитаранинг алмаштириладиган тишли ғилдиракларининг ҳаракат узатиш сонлари нисбатига кўра а, b, с, d тишли ғилдиракларни тишлар сонини аниқлаймиз.
Маълумки, станокда тишлари 20 тадан бўлган иккита ва тишлари бештадан ортиб борувчи (130 тагача) ва битта 127 та тишли ғил-дирак қўшиб берилади, шулардан тегишли а, b, с ва d тишли ғилдираклар олнб, уларни гигара бармоқларига ўрнатнб туташгирилса, масала ҳал бўлади.
Станокда зарурий қадамлн резьба кесишга мисоллар:
1. Юритиш винти қадами 12 мм бўлган станокда қадами 1,5 мм бўлган метрик резьба кесилсин, бунда суриш занжирининг доимий боғланишдагн ҳаракат узатиш нисбат сони р = 1 бўлсин.
Ечиш:

бунда а — 30; b — 120; с = 50; d=100 алмаштириладиган тишли ғилдиракларнинг тишлашишларини кузатайлик. Маълумки, тишли ғилдирак ўрнатиладиган гитара ўқлари дааметри 10—20 мм оралиғида бўлишилн ҳисобга олсак, тишли ғилдираклар яхшл тишлашиши учун тубандаги талабга жавзб бэришлари лознм:

Юқоридаги тенгламага а_уb,с ва d тишли ғилдараклар тишлари сонини қўямиз,
30 + 120 50 + (15 ÷23); 50+ 103 120 + (15 ÷ 20)
тенгламадан кўринадики, талаб тўла қондирилган. Демак, улар яхши тишлашади.
2 . Юритиш винти қадачи 12 мм ли станокда бир дюймда 10 та йўл ариқчаси тўғри келган резьба кесилади. Бунда суриш занжирининг доимий боғланишидаги ҳаракаг узатиш нисбат сони р = 1 бўлсин. Ечиш:

Тишли ғилдиракларни тишлашувга текширайлик:

127+ 100 20 + (15 ÷ 20); 20+ 120 100 + (15 ÷ 20)
улар яхши тишлашади. Станокда бевосита резьба кесишга ўтишдан аввал резьбанинг тоқ ёки жуфтлигини билмоқ ҳам керак ёки аксинча нисбати жуфт резьбаларда касрсиз, тоқ резьбаларда касрли бўлади, жуфт резьбаларни кесиш осон бўлади. Кесишда винт гайкасини ажратиб кескични дастлабки жойига ўтказилади. Кескич яна аввалги кесилган ариқчага тушади. Тоқ резьба-ларни кесишда эса гайкани винтдан ажратиб бўлмайди, агар ажратиб дастлабки жойига ўтказсак, у резьба йўлига тушмайди. Шу сабабли, тоқ резьбаларни кесишда шпинделни тескари томон айлантириб , кескични аввалги жойига келтириб, кейинги қатлам қириндини йўнилади.