7-лаборатория иши универсал токарлик-винт қИРҚиш станоги ва унда бажариладиган ишлар

Ишни бажариш тартиби:
1. Деталь чизмаси бўйича унииг шакли, ўлчамлари, аниқликлари ва сирт юзаси ғадир-будирлнгига қўйиладиган талаблар ўрганилади.
2. Заготовкага ишлов бериш технологик-картаси тузилади (иловага қаранг).
3. Технологик картада қайд этилгап кетма-кетликда ватзртибда заготовкага ишлов берилади.
М аълумки, металларни кесиб ишлашда механнк энергиянинг 95 фоизи иссиқликка айланиб, кескич каллагини маълум даражагача қиздиради ва тузнлишининг ўзгаришига олиб келиши оқибатида у ейилади. Бу эса деталнинг сифат кўрсаткичларига путур етказади. Шу сабабдан кескичнинг контакт юзасидаги ҳарорат қийматини билиш аҳамияти катта ва уни ту-бандаги формула бўйичааниқланади:
бу ерда С_q — заготовка ва кескич материалига, кесиш шароитига боғлиқ бўлган коэффициент;
v — кесиш тезлнги, м/мин; s —суриш тезлиги, мм/мин;
t — кесиш чуқурлиги мм; х,у,z лар даража кўрсаткичлари бўлиб, х > у > z. Металларни кесиб ишлаш тезлиги заготовка материали, кескич турғунлиги (Т), суриш тезлиги (S) ва кесиш чуқурлиги (t) ва бошқа кўрсаткичларга кўра белгиланади:

бу ерда С_v ва m, у, z даража кўрсаткичлар тегишли маълумотномалардан олинади. Т қиймат қаттиқ қотишмадан тайёрланган кескичлар учун 45—50 мин; нисбий турғунлик (т) 0,2—0,3 оралиғида олинади.

Маълумки, заготовкани белгиланган тартибда кесиш учун шпин-елнинг айлаииш моменти уии кесишга кўрсатадиган қаршилик моментидан катта бўлмоғи керак, яъни

бу ерда N_эл – электродвигателнинг номинал қуввати, кВт; n — шпинделкинг минутига айланишлари сони; η — станокнинг ФИҚ (ўртача 0,8).

М еталларни йўниб ишлашда сарфланадиган қувват эса тубандагича аниқланади:
бу ерда Р_z — кесишкучи, кг; v — кесиш тезлиги, м/мин. Бунда кескични суриш учун сарфланадиган қувват кичиклиги учун уни эътиборга олинмайди.
Д емак, кесиш жараёни бориши учун станок электр двигатели-нинг самарали қуввати металл кесиб ишлашга сарфланадиган қувват катта бўлиши керак, яъни

ишлашга сарфланадиган қув-ват катта бўлиши керак. Деталларни тайёрлашга сарфланадиган вақт иш унумини характерлайди. Шунинг учун ҳам бир операцияни вақт меьёри муайян ташкилий-техникавий шароитини ҳисобга олиб белгиланади. Одатда, детални тайёрлаш учун сарфланадиган вақт меъёри тубандагича аниқланади:

бу ерда T_a — деталви бевосита ишлов вақти, уни асосий технологик вақт дейилади; Т_ё—ишчи қўли билан бажарилган барча ишларга кетган вақт, уни ёрдамчи вақт дейилади; Т_ихк — иш жойига хизмат кўрсатиш учун сарфланадиган вақт; Т_тф — дам олиш ва табиий за-руриятлар учун танаффус вақти, уни оператив вақт (То) нинг 5 — — 7% ига тепг олинади (Т0 эса Т_а ва Т_ё вақтлар йиғиидисига тенг олинади).

Т_а эса тубндаги формула бўйича аниқланади;

бу ерда L— кескичнинг суриш йўпалиши томон бир минутда босган йўли, мм; n — заготовканинг бир минутдаги айланишлари сони-S—заготовкани бир марта айланишида кескични сурилиши, мм. Расмдаги схемадан L=l+l₁+l₂ эканлиги кўриниб турибди, бу ерда _l1 ншланган юзанинг узунлиги, мм; _l2 — кескичнинг йўниш бошлашдан аввалги юрган йўли, мм. 12 кескичнинг заготовкани йўниб ўтгандан кейинги босган йўли мм. Загогозкага ишлов беришда кескичнинг йўниб ўтншлар сони (i) қуйим қипмати (h) ва кесиш чуқурлиги (t) га боғлиқ ва у тубандагича ифодаланади: унда минга тепг бўлади.
Одатда, ишчининг иш меъёри смена вақтида ишланган деталлар сони билан белгиланади.


Ўз-ўзини текшириш учун саволлар
1. Токарлик-вицт қирқиш станогининг асосий қисмлари ва вазифасини айтиб беринг.
2. Токарлик станогига қўшиб берилувчи мосламалар ва уларни вазифасини айтиб беринг.
3. Токарлик кескичларинннг тури, тузилиши ва геометрияси ҳақида маълумот беринг.
4. Кесиш режими ва унинг элементлари қандай белгиланади?
5. Станокнинг ишга ростлаш ва созлаш ишлари қандай бажарилади?
6. Деталларни доналаб ишлашда сарфланадиган вақт (Т_g) қандай аниқланади?
7. Қандай ўлчов асбобларини биласиз ва уларнинг қандай турлари бор.