7-lekciya Topıraqtın’ suw qa’siyetleri ha’m suw rejimi

Gravitaciyalıq suw. Bul suw topıraqta ko’plep jawın jawıp yaki eginler u’lken normada suwg’arılg’annan keyin payda boladı, yag’nıy topıraqtın’ ha’mme boslıqları suw menen toladı. Gravitaciyalıq suw o’simliktin’ qısqa waqıt suwg’a bolg’an talabın ta’miynley aladı.
Topıraq ıg’allıq sıyımlıg’ı. Topıraqtın’ ma’lim mug’darda o’zine suwdı sin’diriwi ha’m uslap turıw qa’bileti onın’ ıg’allıq sıyımlıg’ı dep ataladı. Topıraq o’zinde sin’dirip uslap turg’an suwdın’ mug’darına qaray maksimal gigroskopiyalıq, kapillyar, atız ha’m tolıq ıg’allıq sıyımlıqlarına bo’linedi.
Topıraq bo’lekleri molekulalarının’ tartıw ku’shi na’tiyjesinde onın’ sırtında uslanıp qalg’an suw mug’darına onın’ maksimal gigroskopiyalıqıg’allıq sıyımlıg’ı dep ataladı.
Topıraqtın’ kapillyar boslıqlarında uslanıp turılg’an suw mug’darına onın’ kapillyar gigroskopiyalıq ıg’allıq sıyımlıg’ı dep ataladı. Bul ıg’allıq sıyımlıg’ının’ mug’darı o’zgermeli bolıp, topıraq quramına, izey suw jaylasıwına baylanıslı. İzey suw qansha jaqın jaylasqan bolsa kapillyar ıg’allıq sıyımlıg’ı mug’darı da sonsha joqarı boladı.
Topıraqtın’ kapillyar, kapillyar emes boslıqları ha’m barlıq boslıqları suw menen toyıng’an halındag’ı ıg’allıg’ına onın’ tolıqıg’allıq sıyımlıg’ı yaki en’ joqarı ıg’allıq sıyımlıg’ı dep ataladı.
Topıraqtın’ suwdı joqarı qatlamlarınan to’mengi qatlamlarına o’tkiziw qa’bileti onın’ suw o’tkeriwshen’ligi dep ataladı.Belgili waqıt ishinde topıraqtan o’tken suw mug’darı min/m³ benen o’lshenip topıraqtın’ suw o’tkeriwshen’lik tezligi dep ataladı.
Topıraqtın’ suw o’tkeriwshen’lik tezligi eginlerdi suw menen ta’miynlewde u’lken a’hmiyetke iye. Topıraqtın’ suw o’tkeriwshen’ligi topıraq suw zapasının’ payda bolıwına ha’m mikroorganizmler iskerligin basqarıwda tiykarg’ı orın tutadı.
Diyqanshılıqta topıraqtın’ suw rejimin jaqsılawda tiykarg’ı wazıypa suwdın’ topıraqta toplanıwın maksimal da’rejede arttırıw ha’m onın’ paydasız sarplanıwı, yag’nıy topıraq betinen puwlanıwı, to’mengi qatlamlarg’a infiltraciyalanıwı, oypawıt ha’m bos jerlerge ag’ıp ketiwin ilajı barınsha kemeyttiriw za’ru’r.
O’simliktin’ suwg’a bolg’an talabı tuxım ko’gergennen zu’ra’a’t jetilgenge shekem artıp baradı, biraq topıraqtag’ı suw mug’darı (zapası) bolsa kerisinshe kemeyip baradı.
Qum topıraqlardın’ suw o’tkeriwshen’ligi a’dette joqarı boladı. Bunday topıraqlardın’ suw rejimin jaqsılaw ushın organikalıq to’ginlerdi qollanıw menen topıraqtın’ ıg’allıg’ın asırıw za’ru’r.
Topıraqtın’ suw rejimine tikkeley ta’sir etiwshi agrotexnikalıq ilajlarg’a almaslap egiw, atızlar boyınsha qollanılatug’ın jerlerge islew beriw sisteması ha’mde jabayı o’simliklerdi joq etiw ilajları mısal bola aladı.
Sorawlar:
1. O’simlik o’mirinde suwdın’ a’hmiyeti ?
2. Topıraqtın’ suw qa’siyetleri ?
3. Suw rejimimn jaqsılaw ?
4. Suw rejimin basqarıw degen ne ?