7-ma’ruza. Atom tuzilishi

2-MA’RUZA. Atom tuzilishi

• Dj. Tomson elektronni ochdi.
• Elektron atomning eng kichik zarracha, manfiy zaryadga ega.
• Uning massasi 9,1095 10-28 g ga teng .
• U Vodorod atomining massasidan 1843 marta kichik. Elektronning zaryadi -1.

1. Atomning yadroviy tuzilishi

• 1903 y. ingliz olimi Tomson ion-elektron yoki statik nazariya yaratdi:
• Tomson nazariyasiga ko’ra atom musbat zaryadlangan doira bo’lib, bu zaryadni ichida doimo elektronlar tebranib turadi.Ana shu atomning musbat zaryadlangan qismi atomning butun qismini egallab turadi.
• 1911 y. ingliz fizigi Ernest Rezerford dinamik yoki atom tuzilishini yadroviy nazariyasini yaratdi.

1-rasm. - zarrachalarning yupqa metal pardadan o’tishi.

2-rasm . - zarrachalarning metalldan o’tishida og’ishi

1913 y. Rezerfordning o’quvchisi ingliz olimi Mozli rentgen nurlarining spektrini tekshirib:

•  = A(z-b)
• z elementning tartib nomeri;
• A, b o’zgarmas sonlar;
• - rentgen nurining to’lqin chastotasi;
• = 1/
• nurning to’lqin uzunligi.
• Protonning massasi 1,0073 u.b. ga teng bo’lib,
• uning zaryadi +1 ga teng.
• Neytronning massasi 1,0087 u.b.ga teng,
• uning zaryadi nolga teng.

1932 y. D.I.Ivanenko va Geyzenberg yadro tuzilishini proton–neytron nazariyasini yaratdilar:

• N = A – Z
• N- atomdagi neytronlar soni;
• A-elementning atom massasi;
• Z-elementning tartib nomeri.

1932 yilda ingliz fizigi Dj. Chedvik zaryadsiz zarrachalarni aniqladi va ularga neytron nomini berdi(o1n).

• Yadrodaga protonlar neytronlarga aylanishi yoki teskari jarayon sodir bo’lishi mumkin:
• 01n = 11P + -10e
• 11P= 01n ++10e
• -10e va +10e elektron va pozitron.