7-ma’ruza mavzu: karyerning ish gorizontlarini ochish. Mashg’ulot maqsadi

11.3 jadval. Ochish usullarining sinflanishi

Bir (birli) kapital lahim bilan ochilgan ishchi gorizontda ko’pincha transport vositalarining mayatniksimon (qaytadigan) harakati qo’llaniladi. Agar ishchi gorizont ikki lahim bilan ochilgan bo’lsa (yuk va yuksiz), unda kamarlarda transport vositalarining bir tomonli harakati ta’minlanadi va bu holatda vaqt ichida kon qurilmasidan foydalanish oshadi, buning natijasida ochuvchi lahimlar qurilishida harajatlar oshishi qoplanadi. Bunday lahimlarni juftli deb atashadi, ular ichki yoki tashqi yotiqlikka ega bo’lishi va alohida, guruhli yoki umumiy transheya yoki yarim transheyalardan tashkil topishi mumkin. Mos ravishda birli va juft trassalarni ajratishadi. Jift transheyalar va trassalarni asosan intensiv yuk almashinuv bo’lgan chuqur bo’lmagan karyerlarda qo’llashadi.
Kapital transheyalar bo’linishining ko’rsatilgan bosh omillari bilan mos ravishda 11.3 jadvalda professor E. F. Sheshko sinflashi asosiga qurlgan ochishning asosiy usullari sinflanishi keltiriladi. Yer sirtining ustun bo’lgan darajasidan pastda joylashgan gorizontlarni ochishda kapital transheyalarning bo’ylama profile yuk ortilgan transport vositalari harakati yo’nalishida ko’tarilish bilan, yer sirtining ustun bo’lgan darajasidan yuqorida joylashgan gorizontlarni ochishda esa – yuk ortilmagan transport vositalari harakati yo’nalishida ko’tarilish bilan xarakterlanadi. Karyer maydoni va yotiqligiga nisbatan ochish lahimlar joylashuvi bo’yicha yon va markaziy transheyalar bilan ochish (yoki yer osti lahimlari bilan), yotgan va osilgan yon otiqlik tomonidan ochish, shuningdek karyer torsidan ochish usullarini farqlashadi.

Foydalanilayotgan asosiy darslik va o‘quvqo‘llanmalar ro‘yxati
Asosiy darslik va o‘quv qo‘llanmalar

1. 
   Rjevskiy V.V. Otkrыtыe gornыe rabotы: Proizvodstvennыe protsessы. Uchebnik.–M.: Knijnыy dom “LIBROKOM”. 2010. – 512 s.
   
2. 
   Rjevskiy V.V. Otkrыtыe gornыe rabotы: Texnologiya i kompleksnaya mexanizatsiya. Uchebnik.–M.: Knijnыy dom “LIBROKOM”. 2010. – 552 s.
   
3. 
   N.H. Sagatov, L.T. Aripova, YU.E. Petrosov, M.N. Djabborov Ochiq kon ishlari texnologiyasi va kompleks mexanizatsiyalash. O‘quv qo‘llanma Toshkent 2015-296 b
   
4. 
   Tomakov P.I., Naumov I.K. Texnologiya, mexanizatsiya i organizatsiya otkrыtыx gornыx rabot. – M.: MGGU, 1999. – 310 s.