7-Mashg’ulot. Mavzu

---

7-Mashg’ulot. 
Mavzu : Bosh skeletining ichki, tashqi va ulardagi bo`shliqlar hamda miya 
qutisi va yuz suyaklarining tuzilishi, birikishi qonuniyatlarini o’rganish . 
Darsning maqsadi : Bosh skeleti haqida aniq tushuncha hosil qilish, bosh skeletini 
hosil qiluvchi suyaklarning tuzilishi, vazifasi hamda o’zaro birikishi o’rganish .
Bosh suyaklari hammasi birga qo’shilib, kalla suyagi (cranium) ni hosil qiladi .Kalla 
suyaklari, pastki jag’ni aytmaganda choklar bilan bir-biriga maxkam birikkan. Ular 
bosh miya va ba’zi sezgi organlari o’rnashadigan joy hosil qiladi. Bundan tashqari 
kalla suyaklari nafas yo’li va xazm sistemasining bosh bo`limlari uchun tayanch bo`lib 
xizmat qiladi . Shu munosabat bilan kalla suyagining ikki bo`limga-miya bo`limi va 
yuz bo`limiga ajratish rasm bo’lgan . 
Bosh skeletining miya bo`limini ikkita juft suyak – chakka va tepa suyaklar bilan 
to’rtta toq suyak – peshona suyagi, g’alvirsimon, ponasimon suyak va ensa suyagi 
hosil qiladi bosh skeleti yuz bo`limining suyaklari jumlasiga olti juft suyak – yuqori 
jag’, burun suyagi, ko’z yosh suyagi, yanoq suyagi va tanglay suyagi, shuningdek 
pastki burun chig’anog’i va ikkita toq suyagi – pastki jag’ va dimog’ suyagi kiradi. Til 
osti suyagi ham yuz suyaklari qatoriga kiradi . 
Kerakli asboblar: plakat, tablisa, maket, planshet, mulyaj, odam skeleti, odam 
skeletining kalla suyaklari, qog`oz, qalam, o`chirgich, chizg`ich . 
Ishning borishi : kalla skeleti va uni hosil qiluvchi suyaklarni talabalarga ularni 
tuzilishi, birikishini tushintirish uchun avvalo odamning kala skeletini olib uni tashkil 
qiluvchi suyaklar haqida birma –bir tushintiriladi.
Bosh skeleti suyaklarining ko’pchiligi murakkab tuzilgan, ularda qon tomirlar va 
nervlar o`tadigan teshik va kanallar bor. Ba’zi suyaklarning ichida havo bilan to’lgan 
bo`shliq yoki kataklar bo`ladi . Odamda bosh skeletining miya bo`limi 
xayvonlardagiga qaraganda yuz bo`limidan ko’ra ancha kata bo`ladi. Bosh skeleti 
miya bo`limining suyaklari quyidagilar :
ensa suyagi (osoccpitale) shaklan yassi kosachaga o’xshaydi. Uning qismlari katta 
ensa teshigini cheklab turadi, bu teshik bosh skeleti bo`shlig’ini umurtqa kanali bilan 
birlashtiradi .
O’sha teshikning oldingi tomonida ensa suyagining asosiy qismi bor, u ponasimon
suyakning asosiy qismi bilan qo’shilib, nishablik hosil qiladi .