7-mavzu. Konstitutsiyaviy tuzumning iqtisodiy va ijtimoiy asoslari: mavjud holat va ularning mustaxkamlash muammolari

O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida belgilangan ijtimoiy-iqtisodiy huquqlar majmuasiga quyidagilar kiradi:

- mulk huquqi;

- ishlash huquqi;

- haq to`lanadigan dam olish huquqi;

- ijtimoiy ta'minot huquqi;

- malakali tibbiy yordam olish huquqi;

- ta'lim olish huquqi;

- madaniy yutuqlardan foydalanish huquqi;

- ijodiy erkinlik huquqi.

O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 12-bobida jamiyatning iqtisodiy asoslariga oid moddalar mavjud. Shunday qilib, O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 53-moddasiga binoan, bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan O'zbekiston iqtisodiyotining asosini uning turli shakllaridagi mulk tashkil etadi. Davlat iste'molchilar huquqlarining ustuvorligini, barcha mulk shakllarining tengligi va huquqiy himoyasini hisobga olgan holda iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat erkinligini kafolatlaydi. Xususiy mulk boshqa mulk shakllari qatori daxlsizdir va davlat tomonidan himoya qilinadi. Mulkdor bundan faqat qonun hujjatlarida belgilangan hollarda va tartibda mahrum etilishi mumkin. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 36-moddasida har kimning mulk huquqi mustahkamlangan. 54-moddada mulkdor o'z xohishiga ko'ra o'ziga tegishli mol-mulkka egalik qilishi, foydalanishi va tasarruf etilishi belgilab qo'yilgan. Mulkdan foydalanish ekologik muhitga zarar etkazmasligi, fuqarolarning, yuridik shaxslarning va davlatning huquqlari va qonun bilan himoyalangan manfaatlarini buzmasligi kerak.

Bozor iqtisodiyotini qurish o'z-o'zidan maqsad emas. Barcha islohotlarning pirovard maqsadi - iqtisodiy, demokratik, siyosiy - insonga munosib turmush sharoitlarini yaratish, uning mehnati, ijodiy va ma'naviy salohiyatini ochib berishni ta'minlash.