7-Mavzu: Tarmoqda ma’lumotlar havfsizligining uskunaviy va dasturiy ta’minoti Reja

Xabarlar fazosi RT — barcha mumkin bo‗lgan xabarlarning pt fazosi. 
Shuningdek xabarlarni belgilash uchun m (message) dan ham foydalaniladi.
Kalitlar fazosi K. Xar bir k

K kalit RT fazodagi biror E
k
 (encryption) va unga 
teskari D
k
(decryption) almashtirishni belgilaydi. .Shifrlangan xabarlar fazosi 
ST – barcha shifrlangan ct (ciphertext) ct = E
k
(pt) matnlarni o‗z ichiga oladi. 

---

Odatda kriptosistemaga quyidagi talablar qo‗yiladi: 1) E
k
{pt), D
k
{ct) —lar 
oson hisoblanadigan bo‗lishi lozim; 2) k ni bilmay turib, ct ma‘lum bo‗lgan 
taqdirda ham pt ni topishning iloji bo‗lmasin. 
Klassik kriptosistemalarda k mahfiy kalit E
k
 va D
k
akslantirishni belgilab 
beradi. Bunda quyidagi ayniyatning o‗rinli bo‗lishi talab qitlinadi:
D
k
(E
k
(pt)) = D
k
(ct)=pt. Kriptoanaliz bo‗yicha mutaxassisning asosiy vazifasi ana 
shu kalitni qidirishdan iborat. U quyidagi ko‗rinishlarda shifrlangan matnga hujum 
qilishi mumkin:
1) faqat shifrlangan matn ma‘lum (ciphertext only attack);
2) shifrlangan va shifrlanmagan matnlar ma‘lum (known plaintext attack); 
3) (pt,E
k
(pt)) juftlikni aniqlash imkoniyati mavjud va bu erda pt –
kriptoanalitik tomonidan tanlanadi (chosen plaintext attack). 
Axborotlarni kriptografik himoya qilishda, ya‘ni axborotlarni ochiq va yopiq 
usullarda kriptografik shifrlashning turli algoritmlari mavjud bo‗lib, ularning 
asosini matematika fanining turli sohalarida ishlab chiqilgan mexanizmlar tashkil 
qiladi.
Quyidagi jadvalda ana shunday algoritmlarning ayrimlarini va ularning 
matematik asosi keltirilgan.