7-tema : Balalarda taǵamlanishdagi estetik sapalardı qáliplestiriw

7-tema : Balalarda taǵamlanishdagi estetik sapalardı qáliplestiriw
Joba :
1. Balalar awqatlanayotganida estetik sapalardı qáliplestiriw
2. Awqatlanıw tártibi menen tanıstırıw
3. Awqatlanıw odobiga ámel qılıw

Mektepke shekemgi tálim shólkeminde awqatlanıw úlken social áhmiyetke iye bolǵan wazıypa bolıp, shólkem xızmetkerleriniń tiykarǵı uwayımlarınan biri bolıp tabıladı. Usınıń menen birge, balanıń tekǵana ne jewi, bálki ol bunı qanday etiwi de zárúrli bolıp tabıladı. Awqatlanıwning estetikasi hám balalardıń stolda ózin tutıw mádeniyatına bunnan kem itibar qaratıw kerek. hám bala dasturxan odobi kónlikpelerin qanshellilik tez rawajlantirsa, olar sonshalıq bekkemlenedi, olar balalıqdanoq jaqsı ádetke aylanadı.

Awqatlanıw processinde tómendegi materiallıq hám gigiyenik kónlikpeler qáliplesedi:
awqattan aldın qolıńızdı yuving;
ıqtıyatlılıq menen awqatlanıń ;
nonni qansha yeysan, sonsha al;
tınısh awqatlanıń ;
jabıq awız menen shaynaw ;
salfetkadan paydalanıń
stolda tuwrı otırıw ;
qasıq, vilka, stol pichog'iga qayta isley ala alıw ;
awqattı jaqsılap shaynaw.
Kónlikpediń ádetke ótiwi birdey yamasa uqsas sharayatlarda úzliksiz tákirarlaw arqalı eriwiladi. Ádet dúzetilmaguncha, bala úlkenlerdiń qadaǵalawı hám kórsetpelerine, sonıń menen birge, xoshametlewge, maqtawǵa, maqullawǵa mútáj.
Mektepke shekemgi tárbiyashiniń kásiplik wazıypası balaǵa stolda ózin tutıw qaǵıydaların úyretiw bolıp tabıladı. Bul úyreniw arnawlı islengen sabaqlarda da, awqatlanıw waqtında da ámelge asıriladı. Balanı dasturxan odobi menen tanıstırıw processinde tárbiyashilerdiń ata-analar menen óz-ara munasábetlerine úlken itibar beriledi. Bul máselede izbe-izlik zárúrli áhmiyetke iye. Erte jastan baslap balada awqatqa, hár qıylı ıdıslarǵa tuwrı munasábette bolıw, vilkalar pıshaq hám salfetkalardan paydalanıw qábiletin qáliplestiriw kerek.
Biraq, awqattı balalardıń jaqsı turpayı ushın urıs maydanına aylantırmaslik kerek. Jaqsı minez-qulıqǵa qayta shınıǵıwlar arqalı, sonıń menen birge, balalar mudami háreketlenetuǵın ortalıq arqalı eriwiladi. Bunday halda, bul ortalıq mektepke shekemgi jas daǵı úlkenler bolıp tabıladı. Awqatlanıw hám ushırasıw mádeniyatı, qayırqomlı olar dasturxan daǵı jaqsı minez-qulıqtı demde rawajlantiradigan hám balalar tárepinen turmıs dawamında ózlestirilgen sharayatlardı jaratadılar.
Materiallıq -gigienik kónlikpelerdi qáliplestiriw wazıypalarınıń quramalılıǵı balanıń jas qásiyetlerin esapqa alǵan halda izbe-iz hám basqıshpa-basqısh júz boladı.
1 ml gruppa (2-3 jas )
qasıqtan paydalanıw qábiletin qáliplestiriw, hár qıylı awqatlardı ǵárezsiz túrde tutınıw etiwge úyretiw, nan menen awqatlanıw, awqattan keyin salfetkadan paydalanıw (aldın úlkenler járdemi menen, keyin awızsha kórsetpe menen), stoldan shıǵıw, stulıńızdı itaring;
awqattan aldın qolın ǵárezsiz túrde juwıw, júz hám qoldı súlgi menen keptiriw, taza awqatlanıw, úlkenlerdiń esletpesi menen awızın shayıw qábiletin bekkemlew;
materiallıq minez-qulıqtıń elementar qaǵıydalarına ámel qılıw qábiletin qáliplestiriw: awqattı tugatmasdan stoldan chiqmang, " raxmet" aytıń.
2 ml.gruppa (3-4 jas )
ózińizdi uyretiń hám qolıńızdı hám júzingizni ıqtıyatlılıq menen yuving, sabın hám taraqtan paydalanıń, juwınıwdan keyin ózińizdi quriting, onıń ornına súlgin osib qoyıng;
awqatlanıw ádetlerin qáliplestiriw ushın : nonni maydalamang, vilkalar pıshaqtı tuwrı isletiń (vilkalar menen - jıldıń ekinshi yarımınan baslap ), peçete, awqattan keyin awızıńızdı yuving.
orta gruppa (4-5 jas )
Alınǵan kónlikpelerdi jetilistiriw: awqattı jaqsılap shaynaw, tınısh awqatlanıń, vilkalar pıshaq (qasıq, vilkalar, pıshaq ) den paydalanıń, salfetka, awqattan keyin awızıńızdı chaying.
úlken gruppa (5-6 jas )
pıshaqtı (vilkalar, pıshaq ) tuwrı isletiw qábiletin bekkemlew ; stolda tuwrı jaǵdaydı saqlap, taza, tınısh awqatlanıń ;
minez-qulıq mádeniyatı kónlikpelerin sıńırıwda dawam etiń: stoldan shıǵıp, stuldı jimgina itaring, úlkenlerge raxmet.
mektepke tayarlıq toparı (6 -7 jas )
stolda ózin tutıw mádeniyatı kónlikpelerin bekkemlew: tuwrı o'tiring, tirseklerińizdi stolga qoymang, indemey ishiń hám awqattı chaynang, pıshaq, vilka, salfetkadan tuwrı paydalanıń ; úlkenlerge raxmet.
Balalar menen islewdi shólkemlestiriw usılları hám formaları :
vizual (vilkalar pıshaqların isletiw usılların kórsetiw, xizmet kórsetiw qaǵıydaların kórsetiw, unamlı jeke úlgi, súwret hám súwretlerge qaraw, awqatlanıw bólimine ekskursiya, qatarlaslardı baqlaw )
Awızsha (túsindiriw, túsindiriw, ishontirish, kórkem ádebiyatqa baylanıslı sózden paydalanıw, mashqalalı jaǵdaylardı analiz qılıw, balanıń iskerligin xoshametlentiretuǵın bahalaw )
Ámeliy (gezekshilik, stolda ózin tutıw kónlikpelerin bekkemlew, didaktik oyınlar, gúrriń oyınları )
Azıq-awqatke unamlı munasábetti tárbiyalaw shártleri (individual jantasıw hám valeologik tálim tiykarında ) :
stollarni qolay jaylastırıw, estetik tárepten jaǵımlı xizmet kórsetiw hám ıdıslarǵa xizmet kórsetiw;
qolay psixologiyalıq ıqlım, úlkenlerdiń dos sıpatında hám ıqtıyatlı munasábeti;
ratsional awqatlanıw zárúr ekenligin túsindiriw, saw turmıs tárizin targ'ib qılıw ;
tásir qılıwdıń basqınshı usılların esaptan tısqarı qılıw (abay, májbúrlew, jaza ), balanı ıshteyiz awqat eyishga májbúrlew istalmagan;
balanı azıq-awqatte kerekli normaǵa basqıshpa-basqısh úyretiw (úyde tek bir taǵamdı (birinshi yamasa ekinshi) eyishga ádetlengen balalarǵa tolıq bolmaǵan norma beriliwi kerek);
awqatlanıwda járdem beriw, ǵárezsizlikti ámelge asırıw múmkinshiligin beriw (ǵárezsiz awqatlanıw qábiletine iye bolmaǵan balalar ushın ) ;
balalarǵa awqattı kompot, jele, sherbet yamasa jaysha jıllı suw menen ıshıwǵa ruxsat beriń - keyin olar óz ixtiyori menen awqatlanadilar (awqattı jutıwda qiynaladigan balalar ushın ) ;
awqat waqtında, oqıtıwshı balalar menen stolda bolıwı usınıs etiledi.
Balalar menen islewde úlkenler mısalı úlken áhmiyetke iye. Balalar úlkenler menen jeke baylanısqa mútajlik sezediler, háreketlerde olarǵa eliklew etediler. Sonnan kelip shıǵıp, mektepke shekemgi tálim shólkeminiń hár bir jumısshısınıń mádeniyatına joqarı talaplar qóyılıp atır.
Oqıtıwshı hám balalar ortasında awqatlanıwning abzallıqları :
balalar menen azanǵı shay hám túslıq qılıw, oqıtıwshı olarǵa ádep-etikanıń gózzallıǵın, aqılǵa say hám bayram waqtında oǵan ámel qılıw zárúr ekenligin kórsetedi.
- birge awqatlanatuǵın adamlar ortasında jaqınlaw munasábetler payda boladı : bala oqıtıwshın aǵayın jámááttiń bir bólegi retinde qabıl etedi, oǵan ishonadi jáne onıń sózlerin tıńlaydı.
Awqatlanıwni shólkemlestiriw tártibi:
Awqatlanıwga tayarlıq. Gigiena talaplarına ámel qılıw (mebel balalardıń ósiwine uyqas túrde qolay tárzde jaylastırılǵan ; stollarni ıssı suw hám sabın menen juwıw. Oqıtıwshı járdemshisi qolın jaqsılap juwıwı, arnawlı kiyim kiyiwi, xananı ventilyatsiya etiwi, tek taza ıdıslardan paydalanıwı kerek)
Gigiena proceduraları : balalardı valeologik tárbiyalaw, qol juwıw qaǵıydaların belgilew; báseki oyınları (úlken jas daǵı ) ; balalardıń ózin ózi basqarıw ; iskerligin bahalaw.
Kesteni sazlaw : gezekchilikni shólkemlestiriw; menyu menen tanısıw, onı balalarǵa járiyalaw ; balalardıń itibarın stollarning estetik dizayniga tartıw, tuwrı jaǵdaydı saqlaw.
Awqatlanıw (azanǵı shay, túslıq, túslıqtan keyin shay, keshki awqat ). Awqatlanıw mádeniyatın tárbiyalaw boyınsha individual jumıs; ádep-etika qaǵıydaların úyretiw; iskerligin bahalaw.
Balalar bog'chasi oqıtıwshı programmalarda islep shıǵılǵan wazıypalardı basqaradi, biraq materiallıq hám gigiyenik kónlikpelerdi qáliplestiriw wazıypalarınıń izbe-izligi hám basqıshpa-basqıshlıǵın baqlaw ushın, atap aytqanda, awqat xanasi gezegin shólkemlestiriw. balalardıń jas qásiyetlerin esapqa alıw zárúr. Sonday etip,
jas :
jıl aqırına kelip, siz " gezekshi taxta" ni osib qoyıwıńız hám balalarǵa odan qanday paydalanıwdı úyretiwińiz múmkin
qasıq, peçete uslagichlari hám nan qutıların qoyıw.
ortasha jası :
úlkenler basshılıǵındaǵı stolni sazlaw
isletilingen salfetkalarni tazalaw
stol ortasına patas ıdıslardı toplaw.
úlken jas :
stolni sazlaw (ǵárezsiz túrde úlkenler qadaǵalawı astında )
qaǵaz peçetelerini peçete uslagichlariga jaylastırıw (búrme, kesiw, katlama)
patas ıdıslardı hám isletilingen salfetkalarni tazalaw.
Dasturxandı ornatıw, onı awqatlanıwga tayarlaw bolıp esaplanadı. Stol ornatıwdıń tiykarǵı maqseti stolda tártip jaratıw, barlıqtı kerekli zatlar menen támiyinlew bolıp tabıladı. Xizmet etiw tártibi jıllar dawamında islep shıǵılǵan bolıp, gigiena talapları hám eń úlken qolaylıqtı támiyinlew zárúrshiligi menen belgilenedi.