7-tema. Oylawdıń formaları: túsinik, pikir hám oy-juwmaǵı

Atributivlik pikirlerde predmetlerge qanday da bir belgilerdiń, qásiyetlerdiń tiyisli ekenligi yamasa tiyisli emes ekenligi sáwlelendiriledi hám ol «S-P» baylanısı túrinde beriledi. Atributivlik pikirlerde dara yamasa tolıq túrde bir predmettiń kópliginiń ekinshi kóplikke kiriwi yamasa kirilmewi haqqında, predmettiń berilgen predmettiń klasına tiyisli yamasa tiyisli emes ekenligi haqqındaǵı pikirler alıp qaraladı. Hár qanday atributivlik pikir óziniń strukturasına iye. Bul struktura sub`ektten (logikalıq baslawısh), predikattan (logikalıq bayanlawısh) hám baylanıstan, ayrım jaǵdaylarda kvantorlıq sózlerden ibarat boladı.
Atributivlik pikir óz gezeginde «sanı» hám «sapası» boyınsha túrlerge bólinedi.
Atributivlik pikir S hám P arasındaǵı baylanıs xarakterine, yaǵnıy sapasına qaray maqul hám biykarlawshı pikirler bolıp ekige bólinedi.
Maqullawshı pikir dep predmetke qandayda bir belginiń tiyisli ekenligin sáwlelendiriwshi pikirge aytamız. Al, biykarlawshı pikir dep predmetke qanday da bir belginiń tiyisli emes ekenligin sáwlelendiriwshi pikirge aytamız. Mısalı, «Ózbekstan Respublikası ǵárezsiz mámleket» - maqullawshı pikir, al «Platon - materialist emes» - biykarlawshı pikir. Maqullawshı pikir - «Sub`ekt predikat boladı» yamasa «S - P» («S P boladı»), al biykarlawshı pikir «Sub`ekt predikat bolmaydı» yamasa «S P bolmaydı» degen simvolikalıq formulalar menen belgilenedi. Bul jerde eki pikir biri birinen baylanıs xarakteri, sapası boyınsha ajıraladı. Sub`ekt hám predikattı pikirdiń terminleri dep te atawǵa boladı.
Atributivlik pikirlerdi S hám P arasındaǵı baylanıstıń sanlı xarakterine, belgisine qaray jeke, ulıwma hám dara (chastnoe) pikirler túrinde úshke bóliwge boladı. Jeke pikirde sub`ekt jeke túsinikti beredi (predmettiń predmetler klasına tiyisli yamasa tiyisli emes ekenligi belgilenedi) hám ol «Bul S P boladı» yamasa «Bul S P bolmaydı» degen formulada beriledi. Mısalı, «Franciya - evropalıq mámleket».
Ulıwma (kóplik) pikirde S ulıwma túsinik bolıp (berilgen predmetlerdiń klasınıń predmetler klasına tiyisli yamasa tiyisli emes ekenligi sáwlelendiriledi), «Barlıq S P boladı», «Hesh qanday S P bolmaydı» degen formulada beriledi. Mısalı, «Barlıq guwalar kórsetpeler berdi».
Dara pikir dep berilgen predmetler klasınıń predmetler klasına dara jaǵdayda tiyisli bolıwı yamasa tiyisli bolmawı dıqqatqa alınadı. Pikirdiń sub`ekti retinde qandayda bir predmetler klasın bólip alıp qarawǵa boladı. Simvolikalıq formulası - «Ayrım S P boladı», «Ayrım S P bolmaydı». Mısalı, «Ayrım jınayatlar xojalıq jınayatları bolıp tabıladı». «Ayrım filosoflar - oratorlar». Ulıwma (kóplik) pikir dara pikirdi de beredi («Ayrım S P boladı», «Ayrım S P bolmaydı»). Mısalı, «Ayrım ilimler gumanitar ilimler emes». Bunda: sub`ekt - ilimler, predikat - gumanitar, baylanıs - emes, al ayrım - kvantor sózi bolıp tabıladı.
Pikirlerdiń durıs yamasa nadurıslıǵın anıqlaw ushın atributivlik pikirlerdi sanlıq hám sapalıq kórsetkishin birlestirgen halda klassifikaciyalaw qollanıladı. Bunday klassifikaciyaǵa tiykarlanǵan halda atributivlik pikirler tómendegi pikirlerge bólinedi: