7-tema. XIX ásirdiń ekinshi yaRİMİ-xx ásirde dúNYa pedagogika iliminiń rawajlaníWÍ. K. D. UshInskiydiń pedagogikalíq miyrasí jobasi

Mektepke shekemgi tárbiya. AQShta balalar 3 jasqa tolǵansha analarǵa hár qanday jeńillikler beriw kózde tutılmaǵan. Perzentlerine qarap úyde otırama, jumıs isleyme bul analardıń óz jumısı. Ózbekistandaǵıday keń bala baqshalar AQShta joq balaǵa mólsherlengen jeke menshik yaki mámleketlik kishi baqshalar bar.
Balalarǵa bilim beriw 5 jastan baslanıp, olar «Kinder garden» dep atalatuǵın mekteplerge oqıwǵa tayarlaw basqıshın óteytuǵın baqshalarǵa aparıladı. Olar mámleketlik bolıp, mektepler janınan shólkemlestirilgen. Balalardı ol jerge «mektep avtobusları» alıp baradı.
Baslawısh mekteplerdiń tiykarǵı wazıypası 6 jastan 15 jas aralıǵındaǵı balalarǵa bilim beriw, olardı ádep-ikramlı etip, adamgershilik ruwxında tárbiyalaw bolıp esaplanadı. Bul jerde oqıw predmetleri hám baǵdarlamaları balalardıń jasına, ortalıqqa saykeslendirilgen bolıp, olar oqıwshılardıń sawat ashıwı menen birge kásipke baǵdarlaw wazıypasında atqaradı.
Klasstan klassqa ótkeriw oqıwshılardıń oqıw tezligi, taza jazıp, predmetlerdi qanshalıq ózlestirilgenligine qaray ámelge asırıladı. Baslawısh mektepler hár bir shtatta hár qıylı, máselen 4,5,6,7,8 jıllıq bolıwı mumkin. Baslawısh mektep janında hár turli dógerekler, ekskursiyalar shólkemlestiriledi. Lekin bular tólemli esaplanadı.
Orta mektep – AQShta anıq orta mekteplerge 10,11,12 klasslar kiredi. 7,8,9 klasslardı tómengi orta mektep depte aytıladı. Tómengi mekteplerdi jaqsı pitkerip shıqkanlar joqarı basqıshqa – orta mektepke qabıllanadı. Oqıwshılar ádette málim bir klasstı, kurstı yaki mektepti pitkergende test sınawları ótkeriledi. Oqıwshılardıń bilimi tómendegishe bahalanadı: A – 95 – 100 ball; V – 85 – 94 ball; S – 71 – 84 ball; D – 65 – 70 ball; G – 0 – 64 ball (qanaatlandırarsız)
AQShta test sınawları sherek hám oqıw jılı juwmaǵı boyınshada ótkeriledi. Mekteplerde oqıwshılar ádette oqıw jılı dawamında 2 márte ózlestiriw tabelin aladı, ayırım okruglerde bul hárbir pán boyınsha 6 mártebege shekem beriliwi mumkin.
Hár bir mektep okıw jılı basınan ózi ushın oqıw grafigin duzip aladı. Onda okıw jılınıń baslanıwı, bayramlar, kanikullar, oqıwshılarǵa jıl dawamında ótkeriletuǵın sınaqkunleri kórsetilgen boladı. Orta mekteplerde oqıwshılar qızıǵıwshılıqlarına qaray oqıw predmetlerin ózleri tańlaw huquqına iye. Máselen, anglichan tili, sociallıq pánler, matematika, fizika predmetleri tiykarǵı pán bolıp, shet tilleri, suwretlew óneri, qasiplik tálim predetleri oqıwshılardıń qızıǵıwshılıǵı hám tilegine qaray qoyılıwı mumkin.
AQSh mektepleri oqıwshılarǵa ush joneliste; akadamiyalıq, kásip – óner hám ulıwma jónelislerge bilim beredi. Kásip óner tálimi; awıl-xojalıq qasipleri, biznes tálimi, sawda hám sanaat tálim, qurılıs bilimlendiriwi bolıp 4 jóneliste alıp barıladı. Mekteplerde ádette dáslepki 6 jıl dawamında bir oqıtıp keyingi 6 jıl dawamında hár bir pánnen óz aldına oqıwshılar oqıtadı.