7. Zamonaviy iqtisodiyotda elektron biznes

Iqtisodiy mustaqillik

Elektron tijorat (ingliz tilidan olingan e-commerce)—Biznes transaksiyasining butun sikli yoki uning bir qismi elektron tarzda amalga oshadigan tovar yoki xizmatlarni xarid qilish-sotish jarayonidir.

• 
  Elektiron tijorat tushunchasi ostida tovar buyurtmasini qabul qilish, to‘lovni amalga oshirish, tovar (xizmat bajarilishi) yetkazib berilishidagi boshqaruvda qatnashuvni o‘z ichiga oluvchi operatsiyalarning yopiq siklli texnologiyasi tushuniladi.
  

Elektron tijorat tushunchasi
Elektron tijorat faoliyati O‘zbekiston Respublikasining “Elektron tijorat to‘g‘risida”gi 2004 yil 29 apreldagi 613-II son qonuni bilan belgilanadi va amalga oshiriladi

• 
  Internet tarmog‘idagi tijorat sohasiga oid faollikni, unda oldi-sotdini amalga oshirilishini ifodalash uchun qo‘llaniladi.
  
• 
  U kompyuter tarmog‘idan foydalangan holda xarid qilish, sotish, servis xizmati ko‘rsatishni amalga oshirish, marketing tadbirlarini o‘tkazish imkoniyatini ta’minlaydi
  

Elektron tijoratning an’anaviy savdo turlaridan farqi
Elektron tijorat (ingliz tilidan olingan e-commerce)—Biznes transaksiyasining butun sikli yoki uning bir qismi elektron tarzda amalga oshadigan tovar yoki xizmatlarni xarid qilish-sotish jarayonidir.

• 
  Elektiron tijorat tushunchasi ostida tovar buyurtmasini qabul qilish, to‘lovni amalga oshirish, tovar (xizmat bajarilishi) yetkazib berilishidagi boshqaruvda qatnashuvni o‘z ichiga oluvchi operatsiyalarning yopiq siklli texnologiyasi tushuniladi.
  

Elektorn tijoratning rivojlanish tarixi

• 
  Bir necha yil oldin 1960 yilda American Airlines dunyoda xususiy Web -sayt ochgan birinchi aviakompaniya bo‘ldi. Shu davrda - global tarmoqning rivojlanishida mijoz har xil ma’lumotlar yoki axborotlar bilan ta’minlanishi, ya’ni (bagajga talablar, bortda demonstratsiya qilinadigan filmlar, aeroport sxemalari va boshqalar) juda katta erishuv hisoblangandi.
  

• 
  Biroq bu aviakompaniya shu amallar bilan cheklanmay, o‘z oldiga juda katta masshtabdagi rejalarni qo‘ygan edi. Aviakompaniya mutaxassislari Internetda kanal ochish bilan, mijozlarga yanada yuqori darajada xizmat ko‘rsatish bilan birga ( "on - line" rejimida joylarni bronlash) katta hajmdagi xarajatlarni qisqartirib, daromadni ko‘paytirishga erishdilar.
  
• 
  Aviakomapniya o‘zining Web -saytini ochishdan avval ham har doimgi mijozlari haqida juda katta hajmda axborotga ega edi. Shu sababli kompaniya ishni o‘zining har doimgi mijozlarga pereferensiya xizmatini ko‘rsatishdan boshladi. Internet esa, kompaniyaga o‘zaro aloqalarni individuallashga imkon berdi. Buning natijasida American Airlines sayti axborot omboridan haqiqiy Elektron tijorat saytiga aylandi.
  
• 
  Aviakomapniya o‘zining Web -saytini ochishdan avval ham har doimgi mijozlari haqida juda katta hajmda axborotga ega edi. Shu sababli kompaniya ishni o‘zining har doimgi mijozlarga pereferensiya xizmatini ko‘rsatishdan boshladi. Internet esa, kompaniyaga o‘zaro aloqalarni individuallashga imkon berdi. Buning natijasida American Airlines sayti axborot omboridan haqiqiy Elektron tijorat saytiga aylandi.
  
• 
  Bu saytda mijozlar 24 soat davomida kompaniya reyslariga joy band etish va xohlagan reysi haqida daqiqalik hisobnoma olish mumkinligiga ega bo‘ldi. Bu sayt 1997 yili Web - biznes rivojlanishi bo‘yicha CIO Magazine mukofotiga ega bo‘ldi. 1 oy davomida 5 mln. mijoz bu saytdan foydalanadi. Harita davomida elektron pochta orqali 2 mln. har xil takliflar yuboriladi. Sayt hozirda kompaniya daromadida katta o‘rin tutadi.
  
• 
  Keyingi paytlarda mijozlar bilan o‘zaro munosabatlarni boshqarish tizimi Internet orqali amalga oshirilmoqda. Bu elektron tijoratni eng yuqori mavzular bilan rivojlantirishiga sabab bo‘lib, ayniqsa, AQSh, Kanada, G‘arbiy Yevropa mijozlar bilan munosabatning bu turida quyidagi operatsiyalarni amalga oshiradi:
  
• 
  Web -saytda buyurtma qabul qilish;
  
• 
  buyurtmani tasdiqlash;
  
• 
  elektron pochta orqali yuborilgani haqida ogohlantirish;
  
• 
  Internet orqali yetkazib berishni tekshirish;
  
• 
  marketing materiallarini elektron pochta orqali tarqatish.