8- laboratoriyaliq jumis

8- Laboratoriyaliq jumis
Tema: Omirtqali haywanlar, baliqlar amfiviyalar ha’m reptilyalar klaslarinan másele hám shınıǵıwlar sheshiw
Sabaqtıń maqseti: Omırtqalı haywanlar haqqında tereń bilimge iye bolıp, másele hám shınıǵıwlar sheshiwdi úyreniw.
Sabaq úskeneleri: Metodikalıq qollanbalar, omırtqalı haywanlar súwretlengen súwretler, slaydlar.
Tiykarǵı maǵlıwmatlar:
Balıqlar klası boyınsha másele hám shınıǵıwlar sheshiw.
Balıqlar- suwda jasawshı xordalı haywanlar. Denesi 2 tárepten qısılǵan, teńgesheler menen qaplanǵan, 3 taq 2 jup qalashları bar. Saǵaq arqalı dem aladı. Júregi 2 kameralı, qan aylanıw sisteması bir sheńberden, nerv sisteması bas miy hám arqa miyden ibarat. Balıqlardıń denesi qaptal tárepten jalpaqlasqan, gewde bólimleri óz-ara háreketsiz qosılǵan, tengesheler menen qaplanǵan. Olar súzgishleri járdeminde súzedi. Balıqlar shemirshekli balıqlar hám súyekli balıqlar klasslarına ajıratıladı. Shemirshekli balıqlarǵa; akula hám skatlar, súyekli baliqlarǵa: bekire balıqlar, lasos tárizliler, karp tárizliler, pánje qanatlılar hám taǵı basqa otryadlar kiredi.
1.Dushshı háwizlerde ushıraytuǵın eń iri balıqlardan biri asyotir tárizliler tuwısına kiriwshi beluga esaplanadı. Ol Amur dáryasında ushırap salmaǵı 1000 kg jetedi hám 100 jıl átirapında jasaydı. Sazan balıq bolsa 8-16 kg dógereginde boladı. Beluga sazan balıqtan neshe kg awırlıǵın esaplań. Eger bul balıq Ózbekstan suw háwizlerinde klimatlastırılsa qanday payda keliwi múmkin?.
2.Losos tárizlilerdiń góshi hám ikrası qımbat bahalı bolıp esaplanadı. Losos tárizlilerdiń kóp awlanıwı esabınan olardıń sanı keskin kemeyip barmaqta. Sol sebepli balıq kóbeytirileruǵın xojalıqlarda olar kóbeytirilmekte. Inkuvatsiyadan shıqqan balıq shabaqlarınıń 90%ti teńizge jetip baradı, tábiyiy halda kóbeyetuǵınlarınıń 10%ke jaqını teńizge jetip baradı. Aytıńshı lasos olardı saqlap qalıw ushın qanday is ilajlar kóriw kerek?
3.Aıyrım ádebiyatlarda balıqlar klasına 25000 ǵa jaqın túr kiriwi haqqında maǵlıwmat berilgen. Ózbekstanda bolsa 79 túri ushıraydı. Ózbekstanda tarqalǵan balıq túrleri barlıq balıqlardıń neshe % quraydı? Haywanat dúnyasınıń she?.
4.Karp tárizliler tuwısı óz ishine eń kóp túrdi aladı. Olar barlıq balıqlar faunasınıń 15%in quraydı. Eger 15%ti qurasa karp tárizliler tuwısına neshe túr kiriwin esaplap tabıń.
5.1961-jılda Tashkent wálayatına qaraslı balıqshılıq xojalıqlarında Uzaq Shıǵısta tarqalǵan aq amur keltirilgen. Bul balıq júdá tez ósedi hám 5-6 jaslı bolǵanda 10-12kg keledi. Eger 10 gektar balıq xojalıǵında 5000 dana 5 jaslı aq amur bolsa bul xojalıq qansha balıq góshin jetistirip beredi? Eger bul balıqlardan shıqqan shıǵında ónimlerinen ulıwma dene massasınıń 10%in qurawın esapqa alǵan jaǵdayda máseleniń juwabın tabıń. Aq amur ájayıp gósh beriwi menen birge onıń jáne qanday paydalı tárepleri bar ekenligi haqqında maǵlıwmat beriń.
6.Zaǵara balıq(sazan) aprel ayında suw temperaturası 12-15° qa jetkende máyek qoyıp baslaydı. Bir urǵashısı 2,5 mln danaǵa shekem uwıldırıq taslaydı. Sazannıń uwıldırıq taslaw waqtı bir ayǵa shekem dawam etedi. Eger bir ay dawamında uwıldırıq taslasa kúninne neshewden uwıldırıq taslaǵan boladı? Eger uwıldırıqtıń 98%nen shabaqlar shıǵıp onıń 22%i jetilisken bolsa, neshe balıq jetilisken boladı?
7.Qaysı balıq bir neshe kún suwdan sırttada jasay aladı? Onı ızǵar tawarǵa orap 100 km aralıqqa tiri jaǵdayda alıp barıw múmkin?
8.Respublikamızdaǵı kóller, suw háwizlerinde balıqlardı jasalma órshitiw ushın aldın ala shortan balıqlardan tazalanadı. Sebebi, dene awırlıǵı 122 kg bolǵan shortan óziniń tirishiligi dawamında 300 kg ǵa shekem balıq jeydi. Eger bir suw háwizinde 12 kg 10 dana shortan bolsa neshe tonna balıqtı jep tawısadı. Bul fermer ushın qansha zıyan keltiriwin 1kg balıq 9 mıń swm ekenligin esapqa alǵan halda tabıń.
9.Latimeriyanıń uzınlıǵı 125-180 sm ge shekem , awırlıǵı 25-80kg . Denesi domalaq yamasa romb tárizli bolǵan qalıń teńgesheler menen qaplanǵan. Latimeriya 400-1000 metrge shekem bolǵan tereńliktegi temperatura 10-14° bolǵan suwlarda ushıraydı. Jaqtılıqtan qashadı. Bunıń sebebi ne?
10.Eger jasalma suw háwizlerinde balıqlardı ósiriw tuwrı jolǵa qoyılsa 1gektar suw háwizinen jılına 600-900 kg sazan balıqların jetistiriw múmkin. Usınday suw háwizi 15 gektardı qurasa. onda qansha kg sazan balıqtı bir jılda jetistiriw múmkin?