8- mavzu: Sovet totalitarizmining negizlari. Sovet mustabid tuzumining shakllanishi va milliy davlatchilik uchun kurash

Islom Sulton Shoahmedov – bosh vazir o‘rinbosari
Mustafo Cho‘qay – tashqi ishlar vaziri
Ubaydulla Xo‘jayev – harbiy vazir
Solomon Abramovich Gersfeld – moliya vaziri
Obidjon Mahmudov – oziq-ovqat vaziri

Turkiston Muxtoriyati Muvaffaq hukumati a’zolari:

Turkiston o‘lkasida hokimiyat Turkiston Muxtoriyati Muvaqqat kengashi va Turkiston Muxtoriyati Xalq majlisiga o‘tishi haqida qaror qabul qilindi. Muvaqqat kengash a’zolaridan 12 kishilik hukumat tuzildi va Milliy majlisga 32 kishidan iborat vakil saylandi

54 kishilik xalq boshqaruvi Kengashi tarkibiga shahar boshqaruvlari s’ezdidan 4 vakil kiritildi. 54 o‘rindan 18, ya’ni uchdan bir o‘rin o‘lkadagi turli yevropali millatlar tashkilotlari vakillariga ajratildi. Ular, garchi, barcha aholining 7 foizini tashkil etsa ham. Muxtoriyatchilarning qanchalik demokratik kayfiyatdagi kishilar bo‘lganini ular taklif etgan saylov sistemasidan ham ko‘rish mumkin. U Turkistondagi har bir yirik etnik guruhning oliy hukumat organida mutanosiblik printsipi bo‘yicha qat’iy o‘rin olishi asosida tuzildi. Xususan, «Turkiston Ta’sis majlisiga Saylovlar» nizomiga muvofiq, musulmon va nomusulmon, ya’ni ikki kuriya bo‘lishi ko‘zda tutildi. Musulmonlarga — uchdan ikki qism, nomusulmonlarga uchdan bir qism o‘rin ajratildi. Umuman esa 234 kishi saylanishi mo‘ljallandi.

• 54 kishilik xalq boshqaruvi Kengashi tarkibiga shahar boshqaruvlari s’ezdidan 4 vakil kiritildi. 54 o‘rindan 18, ya’ni uchdan bir o‘rin o‘lkadagi turli yevropali millatlar tashkilotlari vakillariga ajratildi. Ular, garchi, barcha aholining 7 foizini tashkil etsa ham. Muxtoriyatchilarning qanchalik demokratik kayfiyatdagi kishilar bo‘lganini ular taklif etgan saylov sistemasidan ham ko‘rish mumkin. U Turkistondagi har bir yirik etnik guruhning oliy hukumat organida mutanosiblik printsipi bo‘yicha qat’iy o‘rin olishi asosida tuzildi. Xususan, «Turkiston Ta’sis majlisiga Saylovlar» nizomiga muvofiq, musulmon va nomusulmon, ya’ni ikki kuriya bo‘lishi ko‘zda tutildi. Musulmonlarga — uchdan ikki qism, nomusulmonlarga uchdan bir qism o‘rin ajratildi. Umuman esa 234 kishi saylanishi mo‘ljallandi.
• 1917 yil 13 dekabrda Toshkentda bo‘lib o‘tgan voqealar ham bu kuzatishning to‘g‘riligini isbotlaydi. Turkiston Muxtoriyatining vaqtli hukumati shu kunni musulmonlarning Mavludi sharif bayramini «mustaqillik va hurriyatni mustahkamlash maqsadida milliy jamg‘arma uchun umumxalq xayr-ehsoni kuni» deb belgilash haqida qaror qildi. Hukumat rahbarlari qo‘l qo‘ygan murojaatnoma «Turkistonning barcha fuqarolari — musulmon, rus, yahudiy, ishchi, askar, dehqonlar»ga qaratilgan chaqiriq edi. «O‘lkada yashovchi barcha qabila va xalqlar, shahar va zemstvo kengashlari, siyosiy, jamoat, kasaba tashkilotlari va uyushmalar, barcha davlat, jamoat va xususiy muassasalarni Turkiston xalq hokimiyati atrofiga jipslashishga va unga yuklangan og‘ir vazifalarni hayotga tatbiq qilmoq uchun yordam berishga chaqiradi… Shunday vaqt keldiki, endi kishanlardan qutulgan Turkiston o‘z yerining egasi bo‘ladi va o‘z tarixini o‘zi yaratadi. Oldimizda turgan vazifalarning jiddiyligi va ulug‘vorligini anglab, ishimizning haqligiga chuqur ishongan holda, biz bu mehnatlarimizga Ollohning rahmati yog‘ilishini tilaymiz va ishga kirishamiz».