8– amaliy mashg‟ulot ishi mavzu: noallel genlar o`zaro ta`sirining komplementar, epistatik, polimer tipiga doir masalalar yechish

Xulosa: Yechilgan masalalar asosida mavzuga yakuniy xulosa yasaladi. 
ISHNING BORISHI 

---

Nazariy tushuncha: Epistaz-bitta gen ta‘sirining unga allel bo`lmagan ikkinchi gen ta‘siridan ustun bo`lishi. Lekin ayrim 
holatlarda epistaz retsessiv gen ta‘sirida ham yuzaga chiqishi mumkin.Shunga ko`ra genlarning epistaz ta‘sirini ikkiga, ya‘ni 
dominant va retsessivga ajratiladi. Dominant epistazda bitta dominant gen ta‘sirida ikkinchi dominant gen o`z belgisini yuzaga 
chiqara olmaydi (A >V). Retsessiv epistazda esa retsessiv gen ta‘sirida dominant gen o`z belgisini chiqara olmaydi (a >D). O`ziga 
allel bo`lmagan bironta genning ta‘sirini yo`qotib, o`zining belgisini yuzaga chiqaruvchi genga epistatik, belgisini yuzaga chiqara 
olmaydigan genga gipostatik gen deyiladi. 
Genlarning epistaz ta‘siri otlarda yaxshi o`rganilgan. Kulrang ot (SSvv) qora ot (ssVV) bilan chatishtirilsa birinchi avlod 
duragaylarining genotipi SsVv bo`lib, hammasi kul rang bo`ladi. Duragaylarning kul rang bo`lishi S genning V gen ustidan 
dominantlik qilishini ko`rsatadi. Birinchi avlod duragaylari o`zaro chatishtirilganda ikkinchi avlodda fenotip bo`yicha belgilar 
12:3:1 

---

nisbatda ajraladi. Dominant S geni bo`lgan hamma duragaylarning rangi kulrang, V genlari bo`lgan duragaylarning rangi 
qora,ikkala retsessiv alleli bo`lgan duragaylar esa malla rangli bo`ladi. 
R 
kulrang ot
qora ot 
SSvv 
x 
ssVV 
G`
1
SsVv 
kulrang 
F
2
1SSVV – 1 
2SSVv – 2 
3SsVV – 2 
1. 
SsVv – 4 
2. 
Ssvv – 1 
3. 
Ssvv – 2 
12 kulrang 
4. 
ssVV – 1 
5. 
ssVv –2 
3qora rang 
6. ssvv – 1 
1 malla 
Ayrim holatlarda, dominant epistazda, ikkinchi avlodda belgilarning ajralishi 13:3 nisbatda ham bo`lishi mumkin. 
Ko‘pchilik epistatik xususiyatiga ega bo`lgan genlar o`zlari mustaqil xolda birorta fenotipni belgilamagan xolda boshqa genlar 
ustidan dominantlik qiladi.Bunday genlar genetikada ingibator gen deb ataladi.( I ). Ajralishning 13:3 nisbati. Bunga misol qilib 
tovuq zotlarida pat rangini irsiylanishini keltiramiz. 
Epistatik xususiyatga ega bo`lgan ayrim genlar boshqa allel bo`lmagan genlar ustidan to`liq dominantlik qilmasligi mumkin yoki 
chala dominantlik qiladi.bunday genlarni supresor genlar deyiladi. 
R 
oq 
oq 
IIvv 
x 
iiVV 
G`
1
oq 
IiVv 
F
2
1IIVV – 1 
2IIVv – 2 
3IiVV – 2 
4. 
IiVv – 4 
5. 
Iivv – 1 
13.Ok 

---

6. 
Iivv – 2 7.ssvv – 1 
8. 
ssVV – 1 
9. 
ssVv –2 
3qora rang