8-Amaliy mashg’ulot mavzu. Davlat budjeti, soliqlar va davlat qarzi

8-Amaliy mashg’ulot

MAVZU. DAVLAT BUDJETI, SOLIQLAR VA DAVLAT QARZI

Reja:
8.1. Davlat budjetining mohiyati va funksiyalarini o`rganish.
8.2. Davlat budjeti xarajatlarini va davlat qarzi, uni hisoblash.
8.3. Soliqlarning turlari va funksiyalarini o`rganish
8.4. Soliq yuki mohiyati va uni hisoblash

Tayanch so’z va iboralar: Davlat byudjeti, moliyaviy balans, soliqlar, markazlashgan pul fondi, subvensiya, subsidiya, transfertlar.

8.1. Davlat budjetining mohiyati va funksiyalari

Davlat o`z iqtisodiy funksiyalarini bajarishda moliyaviy manba sifatida davlat budjetiga tayanadi.

Davlat byudeti mamlakat moliya tizimining markaziy unsuri bo`lib makroiqtisodiy barqarorlikni ta‘minlashda muhim rol o`ynaydi.
Davlat budjeti moliyaviy balans sifatida ikki qismdan iborat bo`lib, bu qismlarni sodda qilib daromadlar va xarajatlar deb atash mumkin.
Davlat budjeti daromadlari soliq va soliq bo`lmagan tushumlar hisobiga shakllansada, makroiqtisodiy tahlilda u soliqlar hisobigagina shakllanadi deb qaraladi.
Davlat budjeti xarajatlari tarkibida iqtisodiyotga xarajatlar, markazlashgang investitsiyalarni moliyalashtirish, ijtimoiy himoya, ijtimoiy soha, davlat boshqaruv va sud idoralarini moliyalashtirish moddalari mavjud.
Subsidiyalar – bu, pul yoki natura ko`rinishidagi yordam turi bo`lib, budjet va budjetdan tashqari fondlardan ko`rsatiladi. Subsidiyalar bevosita va bilvosita bo`lishi mumkin. Bevosita subsidiyalarga kapital qo`yilmalar, ilmiy tadqiqotlar, kadrlarni qayta tayyorlashga ajratilgan mablag`lar kirsa, bilvosita subsidiyalarga soliq imtiyozlari, imtiyozli shartlarda kreditlar berish, pasaytirilgan bojxona bojlari va boshqalar kiradi.


8.2. Davlat budjeti xarajatlari.
Davlat budjeti xarajatlari davlatning ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining moddiy mazmunini aks ettiradi. O`zbekiston Respulikasi davlat budjeti xarajatlarining keyingi yillardagi tarkibiy tahlillari ko`rsatadiki, xarajatlar nominal mazmunda (mutlaq ko`rsatkichlarida) ortib borayotganligi kuzatishimiz mumkin. Lekin, uning yalpi ichki mahsulotga nisbatan salmog`ining kamayib borish tendensiyasi kuzatilmoqda .
Davlat budjeti ijrosining g`aznachilik tizimini joriy etilishi natijasida keyingi yillarda davlat budjeti pofitsit bilan ijro etilmoqda. Bunda rejalashtirilgan budjet xarajatlarini manzilli va maqsadli sarflanishini ta‘minlanishi natijasida xarajatlarning maksimal iqtisod qilinishi ta‘minlanmoqda.