8-amaliy mashg’uloti mavzu: termik ishlashni po‘lat tuzilishi va mexanik xossalariga ta’sirini o’rganish umumiy ma`lumot

2. 
O`rta temperatura (250-450
0
C) bo’shatish. Toblagan po`latning qattiqligi ancha kamayadi 
(HRC 35-45), lekin plastikligi ortadi.  
3. 
Yuqori temperaturada (450-650
0
C) bo`shatish. Po`latning qattiqligi HRC 25-35 bo`ladi. 
Po`latni toblashda uni ma lum temperaturagacha asta-sekin va bir tekis qizdirish kerak, aks 
xolda ichki kuchlanishlar xosil bo`ladi .  
Toblagan po`latning eng qattiq strukturasi austenitdan hosil bo`lgan martensit bo`lib, u 
po`latni kerakli temperaturasigacha qizdirib ushlab turgandan so’ng suvda tez sovitilganda 
xosil bo`ladi.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5-rasm. Mufel pechi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Martensitning kristall panjaralari tetrogonal ravishda bo`ladi, strukturasi esa ninalaridan 
iborat.  
Po`latning toblanish natijasida qattiqligini ortishi toblanuvchanligi deb ataladi. 
Po`latning toblanuvchanlik darajasi  bilan ifodalanadi va quyidagi formuladan topiladi:  
ю
ю
Н
H
H −
=


 
bu yerda:
−
T
H
toblangan po`latni qattiqligi . 
1-metall qоplama, 2-shamоt plitalar, 3-qizdirish spirallari, 4-
keramik plitalar,5-qo`zg`aluvchan plita, 6-asоs, 7-qo`zg`aluvchan 
tutgich, 8-keramik eshik, 9-termоpara qo`yiladigan teshik. 

---

Ю
H
- yumshatilgan po`latni qattiqligi . 
Po`latning toblanuvchanligi po`lat tarkibidagi uglerodning miqdoriga bog`liq.
 
Po`latlarni qizdirish uchun laborotoriya sharoitida mufel pechidan foydalaniladi (5- rasm ). 
 
Nazorat savollari: 
1. Nima uchun metallarga termik ishlov beriladi 
2. Nima uchun yumshatish jarayoni qo`llaniladi 
3. Toblash deb nimaga aytiladi 
4. Yumshatish deb nimaga aytiladi 
5. Toblab bo`lgandan sung qanday usul qo`llaniladi