8-ma’ruza sun’iy intellekt reja intellekt belgilari: robototexnika, mexatronika va sun’iy intellekt

Robototexnika tarixi qadim zamonlarga borib taqaladi. О‗sha kunlarda 
odamlarga о‗xshash texnik vositalarni yaratish g‗oyalari mavjud edi va ularni 
yaratishga dastlabki urinishlar bо‗ldi. Eng oddiy harakatlarni bajaradigan birinchi 
mexanizmlar qadim zamonlarda topilgan. Biroq, ishlaydigan robotning dastlabki 
saqlanib qolgan rasmlari va yozuvlari 1495 yilga tо‗g‗ri keladi. Ularni dunyoga 
mashhur ixtirochi, temir ritsarni yaratgan olim Leonardo Da Vinchi qо‗l-oyoqlarini 
harakatlantira olgan. Robotlarning qisqacha tarixi bu sohaning qanchalik tez 
rivojlanayotganini 
tushunishga 
imkon 
beradi. 
Robotik 
mexanizmlar 
va 
mashinalarning turli xil ommaviy ishlab chiqarilishidan oldin bir nechta oddiy 
harakatlarni bajarishga qodir bо‗lgan birinchi robot paydo bо‗lganiga 50 yildan oshdi. 
Bundan tashqari, bugungi kunda oddiy odamlarning kundalik hayotini sezilarli 
darajada soddalashtiradigan turli xil maishiy robotlar mavjud. 
Robototexnika (robot va texnologiyadan; ingliz robototexnika) - bu 
avtomatlashtirilgan texnik tizimlarni (robotlar) yaratish bilan shug‗ullanadigan 
amaliy fan. Bu atama 1942 yilda fantast yozuvchi Ayzek Azimov tomonidan 
kiritilgan. Robotika elektronika, mexanika, dasturiy ta‘minot va boshqa kо‗plab 
fanlardan boy bilimlarni talab qiladi. 
Robot (robot chexchadan – ixtiyorsiz mehnat yoki rob - qul) - bu tirik organizm 
prinsipi asosida yaratilgan avtomatik qurilma. Oldindan belgilangan dastur asosida 
harakat qilib, tashqi dunyo haqida ma‘lumotni datchiklardan (tirik organizmlar sezgi 
analoglari) qabul qilib, robot mustaqil ravishda odatda odamlar (yoki hayvonlar) 
bajaradigan ishlab chiqarish va boshqa operatsiyalarni bajaradi. Bunday holda, robot 
yoki operator bilan aloqada bо‗lishi mumkin (undan buyruqlarni qabul qilishi 
mumkin), yoki avtonom ravishda harakat qilishi mumkin. 
Mexatronika - bu aniq mexanika bо‗linmalarining sinergetik birikmasiga 
asoslangan, ularning funksional harakatlarini aqlli boshqaradigan sifat jihatidan yangi 
mexanizmlar, mashinalar va tizimlarni ishlab chiqarishni ta‘minlaydigan elektron, 
elektr va kompyuter komponentlari. 
YA‘ni, mexatronika - bu yuzdan tortib to kо‗zoynakgacha bо‗lgan har qanday 
zamonaviy yoki ozroq murakkab moslamalarni yaratish ilmidir. 

---

94 
Mexatronika - bu maktabdan boshlab texnologiya bilan shug‗ullanishni yaxshi 
kо‗rishini tushungan, ammo ushbu texnikaning nima ekanligini tо‗liq bilmaganlar 
uchun ixtisoslashgan. 
Tarixda mexatronika kasblari Yaponiyada ixtiro qilingan va har bir bilim 
sohasidagi mutaxassislarni nazorat qilish va ular о‗rtasida aloqani о‗rnatish, ya‘ni tor 
mutaxassislar guruhiga rahbarlik qilish degan ma‘noni anglatadi.
Mexatronika va robototexnika, bu ikki atama kо‗pincha birgalikda ishlatiladi. 
Tushuntirish oddiy: robototexnika - bu mexatronikaning eng mashhur tendensiyasi. 
Va mutaxassislikning nomi mutaxassis robotlar, SDB mashinalari va shunga 
о‗xshash qurilmalarni ishlab chiqish ustida ishlashini anglatadi. Robotlar va boshqa 
aqlli texnologiyalarning ommabopligi mexatronika juda mashhur faoliyat sohasi 
ekanligini anglatadi. Siz startaplarni yaratish orqali yangi tizimlar yaratishingiz va о‗z 
g‗oyalaringizni hayotga tatbiq etishingiz mumkin.