8 Ma’ruza: Temperament, xarakter va faoliyatning individual xususiyatlari, kasbni egallash masalalari

xatti-
harakatlari va amallarida
namoyon bo`ladi - odamning ongli va maqsadga 
qaratilgan harakatlari uning kim ekanligidan darak beradi. Xarakter tarkib 
topishi muayyan qonuniyatlar ta’sirida amalga oshib, uning har bir xislati shaxs 
munosabatlariga bog`liq bo`ladi, ular o`z navbatida ijtimoiy munosabatlar bilan 
belgilanadi. Nasliy xususiyatlari bir xil egizaqlarda turlicha ijtimoiy muhitda 
har xil xarakter xislatlari shakllanishi tadqiqotlarda isbotlangan.
Xarakterning shakllanishida yuqorida ko’rsatilgan usullar hayotning 
barcha bosqichlarida ta’sir qilib boradi. Ayniqsa, ularning ta’siri maktabgacha 
va kichik maktab yoshida juda katta. Maktab yoshida bola o’zligini anglay 
boshlaydi, unda o’ziga nisbatan fikr, o’zini baholash o’zgacha o’ringa ega 
bo’lib boradi. Avvalambor o’quvchida o’zini tarbiyalash motivi-yaxshi 

---

bo’lishga intilish istagi bo’lishi kerak. Odam o’zining butun umri davomida o’z 
ish harakatlari bilan o’z xarakterini yaratadi. 
8.3. Temperament tushunchasi, uning psixologik tavsifi. 
Temperament xarakterdan farqli o‘laroq, tug’ma xususiyatlar majmuasi 
bo‘lib, oliy nerv faoliyat tiplarining inson xulq atvorida namoyon bo‘lishni 
ifodalaydi. Temperamentning aynan tarjimasi, lug’aviy ma’nosi «aralashma», 
«qorishma», «mijoz» ma’nolarini anglatadi. Temperament termini fanga 
birinchi bo‘lib eramizdan avvalgi V asrda yashagan grek vrachi Gippokrat 
tomonidan kiritilgan. 
Insonning xatti-harakati va faoliyatida namoyon bo’luvchi Shaxsiy –
psixologik xususiyatlarning yig’indisiga temperament deyiladi.
Bir necha asrlar maboynida kishilar o’rtasidagi mavjud psixologik farqni, 
temperamentni o’rganish buyicha turli gipotezalar ilgari surildi. Biroq bu 
gipotezalarning hammasini tibbiyot va meditsina sohasidagi keyingi yangiliklar 
osonlikcha rad etdilar, ularning ilmiy emasligi borgan sari ayon bo’lib borardi.
Gippokrat ta’limotiga muvog`iq, insonda to`rt xil suyuqlikdan bittasi 
ustuvorlik qiladi. Ushbu suyuqliklar munosabati yunon terminalogiyasida