8-Mavzu. Dastgohlarni strukturaviy texnologik modellash (stm) asoslari

1
salazkalar va X
1
stolni tutalishi; 
• PB.2 - tokarlik dastgohi supportida bo‘ylama Zva ko‘ndalang Xsalazkalarini 
tutalishi; 
• PB.3 - konsolli frezalash dastgohining Y
1
salazkalari va r konsolni tutalishi; 
• PB.4 - o‘zaro ko‘ndalang stolli vertikal parmalash (yoki konsolsiz frezalash) 
dastgohining Y
1
salazkalari va Xstolini tutalishi; 
• PB.5 - qo‘zgaluvchan Xblokiga o‘rnatilgan wqo‘zg‘aluvchan blok bo‘lish 
doirasi bilan tutalishi (wblokiningX o‘qi bo‘yicha burilishi qo‘l bilan bajariladi, 
maksimal burilish burchagi e ga teng); 
• PB.6 - salazkalar vertikal 1 va gorizontal 2 yo‘naltirgichlari bilan, masalan, 
MS12-250 rusumli ko‘p operatsiyali dastgohining supporti; 
• PB.7 - to‘g‘ri burchakli stol 2ga qurilgan buraladigan doiraviy stol 3 (1 - 
to‘g‘ri burchali stolning yo‘naltirgichlari); 
• PB.8 - gorizontal shpindel kallakni koordinataviy texnologik sxemasida chap, 
o‘ng yoki tepadadan ko‘rinish bo‘yicha belgilanishi; 
• PB.9 - prizmasimon yo‘naltirgichli gorizontal shpindel kallakni koordinataviy 
texnologik sxemasida tepadadan ko‘rinish bo‘yicha belgilanishi; 
• PB.10 - shpindel kallak uchun prizmasimon yopiq yo‘naltirgichli 
ko‘zg‘aluvchan kolonna 1; 
• PB.11 - gorizontal shpindel kallak 1 qo‘zgaluvchan kolonna 2 bilan (3- 
stanina yo‘naltirgichlari); 
• PB.12 - supportni ko‘ndalang 3 yo‘naltirgichlariga o‘rnatilgan to‘rt holatli 
avtomatik buriladigan keskich tutqichi 1 ketingi keskich tutqichi 2 bilan; 
• PB.13 - supportni ko‘ndalang 2 yo‘naltirgichlariga o‘rnatilgan to‘rt holatli V 
strelkasi bo‘yicha avtomatik uzlukli buriladigan keskich tutqichi 1; 
• PB.14 - revolver kallakli 2 vertikal parmalash dastgohining shpindel bloki 1 
asboblar 3 bilan; 

---

10 
Rasm 3. Qo‘zgaluvchan (PB) va yordamchi qo‘zg‘aluvchan bloklarning
shartli belgilari 
YOrdamchiqo‘zgaluvchan VB bloklarning shartli belgilari asboblarni 
avtomatik almashuvi qurilmalarini ta’riflashda qo‘llaniladi (VB.1 - ikki tutgichli qo‘l 
manipulyator bilan; VB.2 - disksimon asbob magazini; VB.3 - asbobiy revolver 
kallak). 
STMni ta’riflovchi til tarkibiga quyidagilar kiradi: 
• STF - strukturaviy texnologik formula; 
• SPF - strukturaviy parametrik formula; 
• DQF - dastgoh quvvati formulasi; 
• FS - sikl (davr) formulasi; 
• KTS - koordinataviy texnologik sxema; 
• KKTS - kombinatsiyalashgan koordinataviy texnologik sxema; 
• KSS - koordinataviy strukturaviy sxema. 
Bulardan tashqari STMni ta’riflash hamda xizmat ko‘rsatish qurilmalarining 
ishlashini ta’riflash uchun siklograflardan foydalaniladi. Siklograf - bu xizmat 
ko‘rsatish qurilmalari ishlashining davriy ta’rifidir. Xizmat ko‘rsatish qurilmalari 
asboblar va detallar avtomatik almashuvi qurilmalari, avtomatik manipulyatorlar, 
sanoat robotlari va boshqalardan tashkil topgan.