8-mavzu: islоmdagi mazhablar va yo’nalishlar. Reja: Islоmdagi оqim va yo’nalishlarning hоzirgi kundagi ko’rinishlari va ularning islоm birligiga tahdidi

Al-Ixvonal-muslimun. XIXasrdastlabkiyillaridanislomdinitarqalganmamlakatlariqtisodiy, ijtimoiy, siyosiyhayotida kattatarixiyo’zgarishlaryuzberaboshladi. Buo’zgarayotganyangisharoitlargadiniy-falsafiy, huquqiynormalarningXIXasryarmidanboshlanganmoslashuvifanda «Islomiyislohotlar» nomini oldi. Lekinbujarayonhaddantashqaricho’zilib ketdiva ko’p sohalardaziddiyatlihollarni keltiribchiqardi. Ular orasida panislamizmvamusulmonjamoalariningboshqa konfessiyalardanajratishg’oyasiniaytishimizmumkin. Panislamizmg’oyasinibirinchibo’libilgarisurganJamoliddinal-Afg’oniy (1839-1897) hisoblanadi. Udiniy-siyosiyarbobbo’lib, 1884 yili ParijdaMuhammadAbduh (1849-1905) bilanbirgalikda «al-Urvatal-vusqo» jurnalininashretdivaunda panislamizmg’oyalarinitarg’ibqilaboshladi. Afg’oniyningg’oyalarini keyinchalik «Musulmonbirodarlar» («al-Ixvonal-muslimun») radikalshakllaridarivojlantirildi.
Al-Ixvonal-muslimun - 1928 yiliMisrningIsmoiliyashahridaMisrlik shayx Hasanal-Banno tomonidantashkiletilgandiniy-siyosiytashkilot. Hasanal-Banno Jamoliddinal-Afg’oniy, MuhammadAbduh, RashidRizo asarlaridanta’sirlanib, panislamizmg’oyasida «jihod», «islomiymillatchilik», «islomiydavlat» ta’limotlariniishlabchiqdi. Al-Ixvonal-muslimunbuta’limotlarasosidaislomdinitarqalganmamlakatlardaQur’onvashariatdaifodalanganqoidalargato’liqrioyaqiluvchi, «islomiyadolat» prinsiplario’rnatilganjamiyatqurishuchunsiyosiy kurashniboshlabyubordi.
Al-Ixvonal-muslimuno’ztarixidabirnechabosqichlarnibosibo’tdi. 1928-1936 yillardagidavrni xayriyavama’rifatchilik bosqichidebatasabo’ladi. Keyinchalik u kurashuslubisifatidaterrorniqo’llashdarajasiga etgansiyosiytashkilotsifatidamaydongachiqdi. Ko’plabdavlatlardauningfaoliyatitaqiqlandi. Keyingidavrdaal-ixvonal-muslimun orasidabo’linishyuzberib, ular 3 yo’nalishgabo’linib ketdi:

1. 
   «mo’’tadillar» - Hasan al-Banno va Sayyid Qutb tarafdorlari;
   
2. 
   «islom demokratlari» - «islom sosializmi» ta’limoti tarafdorlari;
   
3. 
   «at-Takfir va-l-hijra», «al-Jihod», «Hizb at-Tahrir al-islomiy» kabi terror uslubini qo’llovchi tashkilotlar.