8-mavzu: jon meynard keyns ta`limoti va keynschilik
Download 1.94 Mb. Pdf ko'rish
|
такой
- Bu sahifa navigatsiya:
- «primitiv» va «tsivilizatsiya»
- «zarur» va «zarur bo’lmagan»
- «mehnatning qiymatini»
lar kitobi»-1370 y.)
Ibn Xoldun ijtimoiy rivojlanishning umumiy qonuniyat-larini ko’rsatib berishga harakat qildi. Uning fikricha, tarixiy jarayon asosini kishilik jamiyatining rivojlanishi tashkil eta-di. Dastlab odamlar yovvoyi holatda bo’lgan. Keyinchalik kishilik jamiyati tabiat dunyosidan ajralib chiqqach, o’z rivojlanishida ikki bosqichni bosib o’tadi: «primitiv» va «tsivilizatsiya». Ularning biri ikkinchisidan «odamlar yashash vositalarini qanday topa olishi» bilan ajralib turadi. Birinchi bosqichda odamlar, asosan, dehqonchilik va chorvachilik bilan shug’ullangan bo’lsalar, ikkinchi bosqichda, olimning fikricha, ularga hunarmandchilik, savdo, ilm va san’at qo’shiladi. Iqtisodiyotning barcha tarmoq-larining muvaffaqiyatli rivojlanishi xalq boyligini bir necha bor ko’paytirish, har bir kishining mo’l- ko’llikka erishish imko-nini beradi. Ammo ortiqcha moddiy boylik ishlab chiqarish imko-niyatini beruvchi tsivilizatsiyaga o’tish, olimning ta’kidlashicha, umumiy, ijtimoiy va mulkiy tenglik kelib chiqqanini, jamiyat-ning tabaqalarga bo’linishi zarurligi tugaganini bildirmaydi. Ibn Xoldunning ko’rsatib berishicha, fuqarolarni hayotiy zarur buyumlar va zeb-ziynat buyumlari bilan yoki uning atamasi bo’yicha «zarur» va «zarur bo’lmagan» buyumlar bilan ta’minlash, eng avvalo, shahar aholisining zichligiga bog’liq. Shahar aholisi-ning zichligi uning rivojlangan yoki rivojlanmaganligining ramziy belgisi hisoblangan. Shuning uchun agar shahar rivoj-langan bo’lsa, unda «zarur» va «zarur bo’lmagan» buyumlar etarli bo’ladi; bunda: birinchisining bahosi (dehqonchilikda shaharlik-lar ham ishtirok etganligi tufayli) pasayib boradi, ikkinchining esa (zeb-ziynat buyumlariga talabning keskin o’sishi sababli) bahosi oshib boradi. Aksincha, shahar aholisining kamligi nati-jasida uning rivojlanmay qolishi barcha moddiy boyliklarning etishmasligini va qimmatchilikni keltirib chiqaradi. Shu bilan birga, mutafakkirning ta’kidlashicha, soliq qancha past bo’lsa, har qanday shaharning, bir butun jamiyatning ravnaqi shuncha yaxshi bo’ladi. U: “Bozor bahosi shakllanishining bir qancha qonuniyat-larini ta’riflab, soliqlar va har xil yig’imlar tovar qiymati-ning oshishiga olib keluvchi omil hisoblanadi”, – deb ko’rsatib berdi. Ibn Xoldun bozorning rag’batlantiruvchi ahamiyatini bil-gan: bozor mexanizmi ishlab chiqaruvchilarni mehnat unumdor-ligini oshirishga va mahsulot sifatini yaxshilashga majbur etadi. Ibn Xoldun pulni xo’jalik hayotining muhim unsuri deb hisobladi va pul vazifasini xudo tomonidan yaratilgan metallar ichida - oltin va kumush bajarishini ma’qulladi. Uning fikricha, pul «barcha sotib olinadigan» buyumlardagi inson mehnatining miqdoriy mazmunini aks ettiradi. U «mehnatning qiymatini», ya’ni ish haqini tavsiflab, uning miqdori: birinchidan – «kishi mehnati miqdoriga», ikkinchidan «boshqa mehnatlar ichida uning tutgan o’rniga», va uchinchidan Download 1.94 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling