8-mavzu makedoniyalik aleksandrning baqtriya va sug‘diyonaga yurishlari

Kursiy Ruf. VII kitob, IV bob, 26: «Baqtriyaning tabiati boy va turli-tumandir. Ba’zi joylarda ko‘pdan ko‘p daraxtzorlar va tok nov- dasi, shirin meva serob hosil qiladi; unumdor yerlami ko‘p sanoq- li buloq - daryolar sug‘oradi; hosildor tuprog‘ida bug‘doy ekiladi; boshqa yyerlar o‘t1oqlar uchun qoldiriladi». 27. «Davlatning katta bir qismini hosilsiz dashtlar egallaydi; suvsizlik tufayli tashlab qo'yilgan yerlarda na odamlar, na mevalar bor. Pontdan^I esayotgan shamollar tekisliklarga qumlami surib keltiradi; olis masofadan qum uyumlari katta tepaliklarga o‘xshab ketadi; shu yerda burungi yo‘llarning izlari yo'qolib qoladi». 28. «Shu boisdan ham bu tekisliklardan o‘tib yur- ganlar, xuddi dengizchilarga o‘xshab, o‘z yo‘llarini tundagi yulduzlar orqali topadilar».

5. 
   «Aleksandr baqtriylar viloyatini Artaboz idorasiga topshirib, bu joydagi qo‘riqchilar qo'shini bilan birga ot-arava yuklarini qoldiradi. O‘zi esa harakatdagi qo'shinlarga yo‘lboshchi bo'lib, Sug‘diyona sahrosiga yo‘l oladi...».
   

V. 13. «Xullaul kechki h^ayt¹¹ Cfcs daryoriga yet ib kel adi. Ammo uning izidan helabotgan ko‘pdan ko‘p jangchilar unga etisholmaydi va orqada qolishadi, shu saeaeli u baland tog‘ ustida o‘t yondirishga
buyruq beradi, ortda qolganlar uchun alanga nuri lagerga yaqinlashib kelishlarini bildiradi».
V. 16, 17, 18. «Ushbu tunni Aleksandr kdttk nthiy hayajon bilab uyqusiz o‘tkazdi. Keyingi kun ham oson boMmadi; kemalar yo‘q edi va daryoning ochiq qirg‘oqlarida ko‘prik qurish uchun darhxtzorlhr ham boMmagan. Shu vaziyatdhk u yagona xulosa chiqaradi. b as- karlarga somon bilan to‘ldirilgan meshlami tarqatishga qaror qiladi; ular meshlar ustida daryodan suzib o^ishni boshlashadi: daryodan birinchi bo‘lib kechib o^gan^n qo‘riqchilar xizmatim bajarib, bosh- qalami kutib olishadi. Shu tarzda q^shinlar oltinchi kuni dhryokikg narigi qirg‘og‘iga o‘tib olishga muvaffaq boHadilar».
VII. 7, «8. «Aleksandr Maroqandaga yetib keladi. Uning mudo- faa devorlarining uzunligi 80 stadiy; shahar qo‘rg‘orn ikkinchi devor bilan ham o‘ralgan».
VII. 1, 2. «Тапа^огЫгтр agif davlativlaig f^c^dsP^c^si makedonlar tomonidan darvo bo‘yida asos solingan shabar qullik Uo'yinturug‘i bo^ishim sezib, uni vayron qilish va makedonlami daryo qirg‘og‘idan uzoq masofaga quvib caiqarisa uchun katta bir otliq qo^hin bilan birga o‘z akasi Karatazis nomli yo‘lboshchim yuboradi. Tanais baq^iylami yevropalik skif^:larааn ajratadi». 4. «Ular Istr daryrsiking nangi yog‘idagi boshqa bir viloyatni egallab, Osiyoning chegara yerlarida joylashgan Baqlriyaga ham qo'shm br‘tadllar. Ular jrylhshgan shimol yerlaridak nariroqda qalin r‘lтаokzrrlhr va odam yashamaydigan jimjit sayxrklik yerlar bosalakadi; Tanais va Baqtriya bo‘ylab joylasagak yerlar, umu- miy madamy izlarga ega». 5. «Aleksandr tayyorgarlik ko‘rmasdak bi- rincai bo'lib jang qilishga erishaai, uning ko‘z o^ida dushman cha- vakarz:lari otda chophailhr, u esa yarrdorlikdan butunlay tuzalmagan... Xullas, u d^stlarini maslaaatga caaqiraai»■ 7. «U ausamhkaan emas, noqulay vaziyataan qo'rqqan edi. Baqtriylar isyon ko‘taraailhr, skiflar bezovta qilardilar; uning o‘zi zo‘rg‘a ^^da turib, otga minishga ham, yr‘lUrsacai bo^b askarlami rualantirisaga ham imkOT topmadi.,.».

30. 
    «Yetib kelayertgan xafaxaba^- ar*ngin‘xtoxsoi g^aba!^ sha’- niga mos kelmas edi». •
    
31. 
    «Yuqoridagi hikoyaga ko‘ra, u baqtriylar qo‘zg‘oloniga ayb- dor Spitamanga qarshi Menedemni yuboradi. U makedonlar yaqin- lashib kelishi haqida eshitib va shahar atrofida qamalib qolishdan saqlanish uchun panagohga bekinadi. Shu yerdan o‘tishi mumkin bo‘lgan dushmanga hujum qilishga qaror qildi».
    
32. 
    «Yo‘l pistirma uchun qulay joyni kesib o‘tadi, shu yerda u daxlarni yashintiradi. Har bir otga ikkita qurollangan chavandoz mi- nadi, kutilmaganda ular navbat bilan yerga tushib otliqlar jangidagi dushmanlarga to‘sqinlik qiladilar». 33. «Jangchilarning epchiiligi ot- larning Chaqqonligiga o‘xshab ketadi. Spitaman changalzomi o‘rab olishga buyruq berib; dushmanlarga qarshi birdaniga ortdan, ro‘para va yon tomonlardan hujum qiladi».
    

34. «Menedem barcha tomondan o‘rab olinadi, u notanish joyda pistirmaga tushgan va boshqa hech iloji yo‘qligini ko‘rib, o‘z jang- chilariga son jihatdan ustun bo‘lgan dushmanlarni qirib tashlashga va mag‘rur halok bo‘lishga chaqiradi». 35. «Uning ostida kuchli ot bo‘lgan; ko‘p hollarda varvarlar safiga tashlanib, ularga dahshat- li zarar keltiradi. 36. «Dushmanlar unga ko‘pdan ko‘p o‘q otadilar. Sanoqsiz yaralardan zaiflanib... u jonidan judo bo‘ladi va ot ustidan yerga tushib qoladi».
39. «Bu jangda 2000 ta piyoda askarlar va 300 ta chavandozlar halok bo‘ladi. Jang maydonidan kelgan askarlarni o4im jazosi bilan qo‘rqitib, Aleksandr mag‘lubiyat haqidagi xabarni ehtiyotlik bilan sir saqladi».

9.