8-mavzu makedoniyalik aleksandrning baqtriya va sug‘diyonaga yurishlari

Osiyoda Alcksandrning boshqaruv faoliyati asoslari


qilishmadi. Ular Aleksandrga murojaat etib, yurishlami to‘xtatishni iltimos qilishadi. Agar podsho bunga rozi bo‘lmasa, u barcha sod- da jangchilami qirib tashlab, Gang daryosiga Sharqiy otasi - misrlik xudo Amon bilan birgalikda o‘zi yurishi mumkin deb o‘ylagan ma- kedonlar.
Aleksandr Sharqiy yurishlar to‘xtatilishini e’lon qilib, yana bir yuksak g‘alabani qo‘lga kiritadi - jangchilar behad xursandchilikka sazovor bo‘lishadi. Mil. aw. 325-yilda yunon-makedonlar kemalar- dan foydalanib, Hind daryosi orqali okeanga yetib borishadi. Shun- dan so‘ng Nearx boshchiligida harbiylaming bir qismi kemalarda Fors qo‘ltig‘iga qarab suzadi. Aleksandr va jangchilarning boshqa bir qismi Gedrosiyo sahrolar ichkarisiga kirib, Eronga yo‘l olishadi. Mil. aw. 324-yilda ularning hammasi dengiz va sahro yoMarida juda qattiq azob tortib, Erondagi Suza shahrida uchrashadi.
Makedoniya, Kichik Osiyo, Misrdan, Sirdaryo va Hindistonga- cha cho‘zilgan sayxon yerlarda yirik davlatga asos solinadi. Bu dav- latning poytaxti qilib Aleksandr Bobil shahrini e’lon qiladi. Ammo
uning asoschisi vafotidan so‘ng (mil. avv. 323-yil) taxt uchun kurash boshlanib, bu davlat ayrim qismlarga bo4inib, parchalanadi. Jahon tarixida yangi jarayonlar boshlanadi.
. 8.3. Tarixiy geografiya
Mil. aw. II mingyillikning oxiri va I mingyillikning boshlarida 0‘rta Osiyoda yashab o‘tgan qabilalar yangi etnomadaniy jarayon- larga asos solib, shu hududda yozma manbalardan bizga ma’lum sug‘dlar, baqtriyaliklar, xorazmliklar va sak-massagetlar paydo bo‘ladi. Ushbu elatlaming tarixi o‘zaro keng madaniy ta’sirlar va aloqalar asosida rivojlamb, bir-biriga yaqin bo‘lgan.
«Avesto»ning eng qadimgi qismlari Sug‘diyonaga ta’rif berib, mamlakatni ikkita nomda ajratib ko‘rsatadi — Sug‘da va Gava Sug‘da. Bu dalil Sug‘da «mamlakati» yana Gava singari alohida viloyatlarga bo‘linishidan dalolat bermasmikan yoki Gava, Sug‘daning eng qa­dimgi nomi bo‘lganmi?
«Avesto»ning mamlakatlar ro‘yxatida birinchi navbatda tilga oli- nayotgan Aryoshayyona va Aryonam Vayjoni — bu keng hududda joylashgan o‘lka deb tushunish mumkin.
Vanxvi Daiti daryosi «Avesto» ta’rifida yirik sersuv daryoga o‘xshaydi. Aryonam Vayjo iqlimi sovuq viloyatlar tabiatiga yaqin bo‘lib ko‘rinadi. Biroq, mazkur geografik belgilar Aryonam Vayjo- ning hududiy joylashuvini aniqlash uchun yetarli emas.
Xuddi shunday o‘xshash holat 0‘rta Osiyo ko'chmanchi qabila- laming tarixiy geografiyasiga oiddir. Gerodot massagetlarning hu­dudiy joylashuvi haqida bunday yozadi: «Bu massagetlar jasur va behisob qabiladir. Ular Sharqda, quyosh chiqishi yo‘nalishida, Araks daryosining narigi yog‘ida joylashganlar... Araks daryosi Matiyona tog‘ lari dan boshlab oqadi». Bu ta’rifda Gerodot Kavkaz tog‘laridan boshlangan va Kaspiy dengiziga quyilgan Araks daryosi haqida ham yozgani ehtimoldan xoli emas. U paytlarda Amudaryo qadimiy O‘zboy o‘zani orqali Kaspiy dengiziga quyilgan. Massagetlar Shar-