8-mavzu. O’zbekistonda standartlashtirish ob’ektlariga qo’yiladigan talablar va tovarlarni shtrixli kodlash

2-rasm. 8 razryadli EAN kodi
EAN-8 kodi undan ko’ra uzunroq bo’lgan EAN-13 kodini joylashtirish qiyin bo’lgan kichik upakovkalar uchun mo’ljallangan.


Tovarlarni Shtrixli kodlash uchun ayrim mamlakatlarning EAN kodlari

Mamlakat	Mamlakat	Mamlakat	Mamlakat	Mamlakat	Mamlakat
kodi		kodi		kodi
93	Avstraliya	729	Isroil	590	Polьsha
90-91	Avstriya	84	Ispaniya	460-469	Rossiya
779	Argentina	80-83	Italiya	00-09	AQSH va
					Kanada
380	Bolgariya	690	Xitoy
50	Buyuk Britaniya	850	Kuba	30-37	Frantsiya
599	Vengriya	750	Meksika	859	Chexiya
759	Venesuela	87	Niderlandiya	73	Shvetsiya
400-440	Germaniya	94	Yangi	880	Janubiy
			Zelandiya		Koreya
520	Gretsiya	70	Norvegiya	45-49	Yaponiya

Raqamli qator skaner bilan solishtirilmaydi, balki xaridor uchun mo’ljallangan. To’liq Shtrixli kod esa tovarning kelib chiqishi rekvizitlarini aniqlash imkonini beradi va uning sifati, xavfsizligi va boshqa parametrlari bo’yicha e’tirozlar birlirish imkoniyatini taqdim etadi.

Shtrixli kodlash tufayli har bir tovarga individual, jahonda hech qaerda takrorlanmaydigan kod beriladi, ushbu kodning yagonaligi undan nafaqat ishlab chiqaruvchi haqida ma’lumot olish maqsadida, balki zavod, ombor, do’kon ichidagi ko’chishlarni hisobga olish uchun foydalanish imkonini beradi. Bu ishlab chiqarishni hisobga olish, tahlil qilish va rejalashtirish, shuningdek ham ichki, ham tashqi bozorlarda tovarlar va xizmatlarni sotish uchun boshlang’ich baza hisoblanadi.
Rossiyada Shtrixli kodlash masalalari bilan Avtomatik identifikatsiyalash muammolari bo’yicha tashqi iqtisodiy uyushma (YuNISKAN) shug’ullanadi.
Shtrixli kodlash ishlab chiqarish korxonalari uchun quyidagi imkoniyatlarni taqdim etadi:

• 
  avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlarini o’zlashtirishni osonlashtirish;
  
• 
  ishlab chiqarish, omborga joylashtirish, sotish sohalarida hisobga olish operatsiyalarining samaradorligini oshirish;
  
• 
  iste’mol qilinadigan resurslar tahlilini yuritish;
  
• 
  hujjatlar aylanishi hajmini qisqartirish;
  
• 
  tovarning harakati va mahsulotni sotish haqidagi to’g’ri ma’lumotlarning muntazam to’planishini yo’lga qo’yish;
  

• 
  boshqaruv va nazorat organlariga axborotni tezkor taqdim etish.
  

8.5. Standartlashtirish va ekologiya
Insoniyat texnik qurollanishining hozirgi holati, jahon hamjamiyatida ishlab chiqarish munosabatlari va ishlab chiqaruvchi kuchlar rivojlanishining hozirgi darajasida, Yer aholisi sonining o’sishida, urbanizatsiyaning ortishida, iste’mol jamiyati stereotipining yoyilishi – tabiiy resurslarni olish ko’lamlari, atrof muhitning ta’siri va ifloslanish darajasi bashariyatning o’zi uchun xavfli bo’lib qoldi. Tarixan yuzaga kelgan, evolyutsiyaning uzoq yillari mobaynida inson genetik jihatdan moslashgan hayot kechirish muhitining o’zgarishi yuz bermoqda. Global ekotizimlar sifatida biosferaning barqarorligini belgilab beruvchi Yerning bir qator tabiiy resurslari tugab bormoqda, biosferaning o’zi esa ishlab chiqarish-xo’jalik va ijtimoiy-madaniy faoliyat chiqindilarini assimilyatsiyalash qobiliyatini tobora yo’qotib bormoqda.
Global ekologik inqiroz davrida tabiatdan oqilona foydalanish va atrof muhitni muhofaza qilish masalasi keskin turadi.
Profilaktiklik, ya’ni inson faoliyatidagi turli ta’sirlardan salbiy oqibatlarning oldini olishga yo’naltirilganlik; komplekslik, har joydalik, hududiy tabaqalanganlik va ilmiy ekologik asoslanganlik tabiiy muhitni muhofaza qilishning muhim tamoyillari hisoblanadi.
Atmosferani muhofaza qilish va suvni zararli moddalar bilan ifloslanishdan himoyalash, ekotizimlar va landshaftlarni qo’riqlash, shovqinga qarshi kurashish, yer osti va ratsional xavfsizlikni himoyalash, o’simliklar, hayvonlar mikroorganizmlar bioxilma-xilligini va genofondini saqlash, turli antropogen ta’sirlar, shu jumladan ifloslanish kabilar tabiiy muhitni muhofaza qilishning asosiy muammolari hisoblanadi.
Tabiatni muhofaza qilishda gap, birinchi galda, insonning salomatligini va farovonligini muhofaza qilish haqida boradi. Tabiatga nisbatan asrab-avaylab munosabatda bo’lish, uni muhofaza qilishning zarurligini qadimiy donishmandlar ham tushunishgan va jahonning barcha xalqlari tabiatdan foydalanish milliy an’analari ushbu tamoyilga to’liq javob berardi.
Standartlashtirishning ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish muammolari bilan bog’liq bir necha asosiy funktsiyalari mavjud:

1. 
   Standartlashtirishning muhofaza qilish (ijtimoiy) funktsiyasi – mahsulot (xizmatlar) iste’molchilari, ishlab chiqaruvchilar va davlatning xavfsizligini ta’minlash, bashariyatning tabiatni tsivilizatsiyaning texnogen ta’siridan himoyalash bo’yicha sa’y-harakatlarini birlashtirish.
   
2. 
   Standartlashtirishning resursni tejash funktsiyasi moddiy, energetika, mehnat va tabiiy resurslarning cheklanganligi bilan shartlangan bo’lib, resurslarni sarflash uchun asoslangan cheklovlar normativ hujjatlarining belgilanishidan iborat.
   

Mamlakatimizda tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan foydalanishni yaxshilash sohasida standartlar majmui ishlab chiqilgan. U 80 dan ortiq GOST bilan namoyon etilgan.
Standartlar majmui ishlab chiqarishning barcha tarmoqlarini qamrab olgan bo’lib, bir tabiiy resurslardan boshqalarining ziyoniga foydalanishni istisno etadi va xalq xo’jaligi barcha tarmoqlari korxonalari faoliyatining ko’ngilsiz oqibatlari oldini oladi.