8-mavzu. Qiyosiy pedagogik tizim. Reja

Masalan: Amerika modeli. kichik o‘rta maktab —> o‘rta maktab —> katta o‘rta 
maktab —> 2 yillik kollej —> universitet tizimidagi 4 yillik kollej —> magistratura —
* doktorantura.
Fransiya modeli: onalar maktabi —*■ o‘rta maktab —*■ kollej —» texnologik, 
kasbiy va umumta‘lim litseyi —> universitet —*• magistratura —> doktorantura.
Germaniya modeli: umumiy maktab —> real bilim yurti, gimnaziya va asosiy 
maktab oliy o‘quv yurti —* magistratura —» doktorantura.
Angliya modeli: birlashgan maktab —> grammatik va zamonaviy maktab —> 
kollej —> universitet, magistratura, doktorantura.
Rossiya modeli: umumta‘lim maktabi —+ to‘liq o‘rta maktab, gimnaziya va 
litsey-kollej —* institut, universitet, akademiya —> magistratura —* doktorantura. 
Qozog‟iston modeli: to‘liq umumta‘lim o‘rta maktab —> kollej —* universitet, 
akademiya (bakalavriat) —* magistratura —» doktorantura.
Demak, zamon va makon omillariga ko‘ra pedagogik tizimlar modelini 
taqqoslashda yangi pedagogik bilimlar yuzaga keladi. Uning mazmunida quyidagilar 
aks etadi:
- ta‘limning zamonaviy holatini qayd etish;
- ta‘lim siyosatini takomillashtirish, muqobil ta‘lim siyosatini taklif qilish;
- ta‘ lim jarayonlarida kutilayotgan holatlami bashorat qilish;
- qiyosiy pedagogikaning nazariyasi va metodologiyasini boyitish.

---

Qiyosiy pedagogik tizimni shuningdek, pog'onaviy xarakterda o‗rganish maqsadga 
muvofiq hisoblanadi. Bunda 1-pog„ona - dunyo (davlatlararo), davlat ichida, 
hududlararo, hududlar ichida, OO'Yurtlariaro, maktablararo qiyoslanadi.
2-pog„ona - davlatlararo OO‗Yulari va bitta davlat ichidagi OO‗Yulari 
qiyoslanadi. Buni quyidagi chizmada ko‗ramiz:
Davlatlararo OO‗Yulariaro darajada qiyoslash:
A davlat В davlat OO‗YU 1 OO ‗YU 2
Bir davlat ichida OO`Yurtlariaro darajada qiyoslash:
A davlat Davlatlararo pedagogik tizimlami taqqoslashda turli davlatlar ta‘lim 
tizimi qiyoslanadi. Davlat ichidagi taqqosda esa ma‘lum bir davlat ta‘lim tizimi vaqt 
omili ta‘sirida solishtiriladi. Masalan: O zbekiston Respublikasi ta‘lim tizimining sobiq 
Ittifoq davridagi va mustaqillik davridagi holati qiyosiy o‗rganiladi.
Bilasizmi. O'rta asrlarda birinchi Milliy universitet qachon paydo bo‗lganini 
bilasizmi? Chexiyadagi Praga universiteti O'rta asrlarda xalqaro universitet 
hisoblanardi. Lekin sekin-asta u yerda nemis o'qituvchilari va talabalari soni oshib ketdi. 
Chex vatanparvari Yan Gus bunga qarshi chiqdi, mahalliy xalq va universitetdagi 
o'qituvchilaming qo'llab-quwatlashi bilan qirolga murojaatnoma yozdi. 1409 yil qirol 52 
Venseslav IV tomonidan chiqarilgan dekret bu masalani chexlar foydasiga hal qildi. 
Endi universitet tarkibida chex o‗qituvchilari va talabalari son jihatidan ustun edi. Chet 
ellik o‗qituvchi va talabalarga bogema qirolligiga sodiqlik tiaqida qasam icliish talabi 
qo‗yildi. Natijada nemislar sekin-asta Praga universitetini tark etib, Germaniyada 
Leypsig universitetini tashkil qildilar. Shu tariqa 1409 yil o'rta asrlardagi muhim 
sanalardan biriga aylandi: tarixda birinchi Milliy universitet paydo bo‗ldi. 
Mutaxassislik nufuzi haqida gap ketganda Angliyadagi mashhur qoidani eslash 
joiz. Unga ko‗ra ―Kembridj universiteti bitiruvchilari o'z bilimlarini kengaytiradilar, 
Oksford bitiruvchilari esa davlatni boshqaradilar‖ (Oksford universiteti asosan ijtimoiy-
gumanitar yo'nalishda, Kembridj universiteti esa asosan tabiiy-ilmiy yo'nalishda 
mutaxassislami tayyorlaydi). 

---