8-mavzu: Ta’limni tashkil etish shakllari va turlari

Ta’lim turlari (yunoncha “species” alohida, o‘ziga xos xususiyatga ega)
o‘quv jarayonini tashkil etish va amalga oshirishga nisbatan turlicha yondashuvlardir 

---

Oliy ta’lim madrasalarda berilgan. Madrasalarda o‘qitish fors tillarida olib 
borilgan. Talabalar majburiy tarzda arab tilini ham o‘rganganlar. O`quv rejasiga 
grammatika, Qur’on, Hadis, ritorika, logika, metafizika, geologiya, adabiyot, 
huquqshunoslik kabi fanlar kirgan. O‘qitish asosan og‘zaki shaklda olib borilgan. 
Biroq talabalar foydalangan o`quv adabiyotlari asta-sekin ancha ko‘p qirrali, turli-
tuman bo‘lib boradi. Maktab ta’limi erkaklar uchun mo‘ljallangan. Ammo badavlat 
oila qiz bolani o‘qitish uchun uyga o‘qituvchini taklif etgan. 
Dogmatik o‘qitish o‘rniga asta-sekin o`quv jarayonida ko‘rgazmalilikni 
ta’minlashga e’tibor qaratilgan. Buning natijasida ta’limning ko‘rgazmali o‘qitish 
turi rivojlanib boradi. 
Uzluksiz ta’lim tizimida quyidagi ta’lim turlari qo‘llaniladi:
Mujassamlashtirilgan ta’lim o`quv materiallarini o`quvchilarning bilish 
xususiyatlariga imkon qadar moslashtirishni ifodalaydi. Unga ko‘ra mashg‘ulotlar 
yaxlit mavzuni muayyan qismlarga bo‘lib o‘zlashtirilishga yo‘naltiriladi. O`quv 
materiallarini bu tarzda o‘zlashtirish bilish imkoniyatlari turlicha bo‘lgan talabalar 
tomonidan mavzu mohiyatining puxta anglanishiga yordam beradi. Metodni 
qo‘llashda o`quvchilar qobiliyati dinamikasini hisobga oluvchi ta’lim metodlari 
qo‘llaniladi. 
Modul ta’limi o`quv materiallarini boblar, bo‘limlar yoki paragraflar majmui 
tarzida o‘rganilishini ta’minlaydi. Bob, bo‘lim yoki paragraflar majmui bloklar 
tarzida yaxlitlanadi. Bu ta’lim turini qo‘llash o`quvchi (talaba)larni yangi pedagogik 
bilimlar, zamonaviy PT hamda ilg‘or didaktik vositalardan xabardor qilishda 
samarali sanaladi. Mazkur ta’lim turidan o`quvchilarning mustaqil ta’lim olishlarini 
yo‘lga qo‘yish, ularni o`quv materiallari bilan ta’minlash va o`quv faoliyatlari 
yuzasidan monitoringni tashkil etishda foydalanish mumkin. Modul ta’limi 
o`quvchilarni masofada ham samarali natijalarni beradi. Bunda o`quvchilar 
Ta’lim turlari
Muammoli ta’lim; mujassamlashtirilgan ta’lim; modul ta’limi; rivojlantiruvchi ta’lim; 
tabaqalashtirilgan ta’lim; dasturiy ta’lim; kompyuter ta’limi; mustaqil ta’lim, hamkorlik ta’limi, 
individual ta’lim; faol o‘qitish