8-sinf darsligidagi muhim ma’lumotlar. Ozo Sayimov 93 609 99 55 Davriy qonun

Mineral o’g’itlar. Ozo
 SAYIMOV 93 609 99 55
O‗simliklar uchun ko‗proq miqdorda zarur bo‗ladigan elementlar makro elementlar, ozroq
miqdorda kerak bo‗ladigan elementlar esa mikroelementlar deb ataladi:
Makroelementlar — C, O, H, N, P, S, Mg, K, Ca; Mikroelementlar — Fe, Mn, B, Cu, Zn, Mo, Co.
Oddiy o‗g‗itlar tarkibida faqat bitta ozuqa elementi bo‗ladi (NaNO3, KCl, NH4NO3,
Ca(H2PO4)2 va boshqalar) kompleks o‗g‗it tarkibida ikki yoki uch xil ozuqa elementi uchraydi
(KNO3, NH4H2PO4 va boshqalar).

---

Fosforit talqoni - 
Ca3(PO4)2 , Oddiy superfosfat Ca(H2PO4)2* CaSO4*2H2O , qo‗sh superfosfat - 
Ca(H2PO4)2*2H2O , pretsipitat - CaHPO4 *2H2O , Ammofos — Ca(H2PO4)2, (NH4)2HPO4 va 
NH4H2PO4 lar aralashmasi. Silvinit — KCl *NaCl , Kainit — MgSO4*KCl *3H2O , K2CO3 –potash. 
Biogen elementlar. 
Inson tanasining 99,4 foizini H, O, C, N, Ca tashkil etadi. Ular ning barchasi makrobiogen elementlar 
deb ataladi.Tirik organizmda 0,01 % dan kam miqdorda uchraydigan 10 ta element: Fe, Mn, Co, 
Cu, Mo, Zn, F, Br, I, B mikrobiogen elementlar deb ataladi. 
Marganes, mis, molibden va bor -fotosintez jarayonining, borishiga, o‗simliklarning o‗sishi va
urug‗larining yetilishida muhim ahamiyatga ega. Mis - quritilgan botqoq yerlar, qumloq va mis
deyarli uchramaydigan yerlarda don hosildorligini ko‗paytirishda, Mo — dukkaklilar va yem-hashak 
ekinlari samaradorligini oshirish, Mn — qandlavlagi, bug‗doy yetishtirishda, Zn — makkajo‗xoridan
yuqori hosil olishda katta sa mara beradi. Co va I — hayvonlardan yuqori va sifatli mahsulot
olishda muhim omil hisoblanadi. Marganes -tirik organizmlarda siydik hosil bo‗lishida asosiy 
elementdir. Kobalt — gemoglobin sintezida katta ahamiyatga ega, DNK va aminokislotalar
almashinuvida muhim element hisoblanadi. Mis — teri pigmentatsiyasida, Fe ning o‗zlashtirilishida 
katta rol o‗ynaydi. Rux — organizmda CO2 hosil bo‗lishi va oqsillarni o‗zlashtirilishida muhim
ahamiyatga ega. Molibden — azotning o‗zlashtirilishida va organizmdagi oksidlanish-qaytarilish
jarayonlarida o‗z o‗rniga ega. Ftor — tirik organizmlar suyak to‗qimalarining hosil bo‗lishi
va o‗sishida juda zarur elementlardan biri hisoblanadi. Brom — oliy nerv faoliyatining normal 
kechishi uchun javob beruvchi elementlardan biri.Yod — organizmlarning normal o‗sishi, jinsiy 
yetilishi uchun zarur element.