8-sinf O’zbekiston tarixi kitobidan majburiy tarix yo'nalishlari uchun maxsus qo’llanma

8-o’zbek 29-mavzu majburiylarga
****Xiva xonligi Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olingach, 1873-yilda xon devonida saqlanayotgan hujjatlar ham Peterburg shahriga olib ketildi. Olib ketilgan hujjatlar faqat 1962-yildagina Toshkentdagi O‘zbekiston + olib kelindi. *Xiva xonligi hujjatlarining ma’lum qismi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik instituti xazinasida ham mavjud.
****XVII asr da yashagan Hasanbek Rumluni “Eng go‘zal tarix“ asari XVI asrning birinchi yarmidagi Xiva
tarixiga bag’ishlangan.
****Xiva xoni, tarixchi olim Abulg'oziy Bahodirxonning (1603 — 1664) „Shajarayi turk“ asari,ayniqsa, katta ahamiyatga egadir. Asarning 1512-1663-yillardagi Xiva ijtimoiy-siyosiy tarixiga Xiva-Buxoro munosabatlariga
bag‘ishlangan IX bobi tarix fani uchun katta ahamiyatga ega.
****Xudoyberdi Avaz Muhammadning 1831 - 1832-yillarda yozilgan „Dili g‘aroyib“ asari ham Xiva xonligi,
uning shaharlari haqida muhim ma’lumotlar beradi.
****Rossiya elchisi I.D.Xoxlov 1620-1622-yil Buxoro va Xiva xonligida bo’ldi.
****1725-yilda Xivaga Rossiya elchisi bo‘lib kelgan Florio Beneveni esdaliklarida ilmiy jihatdan muhim ma’lumotlar yozib qoldirilgan. Rossiya imperatori Pyotr I unga juda muhim vazifalarni yuklagan. *u Buxoro xoniga Xivaga qarshi ittifoq tuzishni taklif etishi lozim edi. Beneveni o‘z esdaligida, jumladan, quyidagilarni qayd etgan: “Agar Xiva xoni Sherg'oziyxon yo'qotilsa, bu yerda tinchlik о ‘rnatiladi va hamma yo‘llar ochiq bo‘ladi. Rossiya Sherg‘oziyxonga qarshi kuchlarni qo‘llab-quvvatlashi foydali bo‘ladi“.
****Rossiya elchisi sifatida Xiva xonligiga 1819-yilda kelgan N.I. Muravyov ham yozib qoldirgan esdaliklar eng
qimmatli manbalar qatorida turadi. „Esdaliklar" Xiva to‘g‘risida batafsil ma’lumotlardan iborat. Shuning uchun ham bu kitob fransuz va nemis tillariga tarjima qilingan edi. *Muallif asarida o‘zbeklarni ,,aql-idrokli, suhbati yoqimli va o‘tkir, qat’iyatli, matonatli, urf-odati oddiy, yolg’on va aldovdan nafratlanuvchi, harbiy ishda hormay-tolmaydigan mard va jasur kishilar” deb ta’riflagan.
****1842-yilda Xiva va Rossiya o‘rtasida „Majburiyatlar akti“ shartnomasining imzolanishiga erishgan elchi
G. Danilevskiy o‘zi bilan Xivaga kelgan tabiatshunos olim R.Baziner hammuallifligida „Xiva va xonlikning boshqa shaharlari hamda qishloqlari savdo-sotig‘i va sanoati" nomli asar yozib qoldirdilar.
****1858-yilda Xiva va Buxoroga yuborilgan diplomatik missiya rahbari N. Ignatyev yozib qoldirgan esdaliklar
ham Xiva tarixi bo‘yicha muhim manba hisoblanadi.
****Taniqli sharqshunos olim N. Vasilevskiymng ,,0‘zbeklar Xorazmda“, „Inoqlar hukmdorligi“ va ,,Qo‘ngirot sulolasi“ asarlari Xiva xonligining XVI asr va undan keyingi asrlar tarixiga bag‘ishlangan.
****Sharqshunos olim S. Jukovskiynmg „Rossiyaning keyingi 300 yilda Buxoro va Xiva bilan aloqasi“ asarini yaratgan
****Ingliz savdo va diplomatiya vakili A. Jenkinsonning esdaliklari Xiva xonligining XVI asr tarixi haqida muhim ma’lumot beradi. Bu esdalik „Jenkinsonning Rossiyadagi Moskov shahridan Baqtriyadagi Buxoro shahriga sayohati“ debnomlangan.
****Venger sharqshunos olimi X. Vamberi ,0 ‘rta Osiyo bo'ylab sayohat“ asarini yozib Bu esdalik o‘zbek tilida ham chop etilgan.
****Akademik L.Mo’minov „Xorazmning qadimgi davrdan hozirgi kungacha bo‘lgan tarixi“ (1976-yil) asarini yozgan *Akademik Y. G ‘ulomovning „Xorazmning sug‘orilish tarixi“ (Qadimgi zamonlardan hozirgacha), *Akademik M. Yo’ldoshevning „Xiva xonligida feodal yer egaligi va davlat tuzilishi“ hamda *O‘zbekiston milliy ensiklopediyasining 9- va 12-jildlaridagi Xiva xonligi tarixiga oid maqolalar ham muhim ahamiyatga ega. ****Xorazmning eng qadimgi davrdan to hozirgi kungacha, shu jumladan, XVI—XIX asrlar birinchi yarmi tarixi haqida Xiva shahrining 2500 yillik yubileyi munosabati bilan chop etilgan „Xiva - ming gumbaz shahri“ kitobi ham tarixiy dalillarga juda boy asardir (1997- yil).