8-tema: mashinada oqitiw turlari hám klassifikatsiyasi reje

11_2 - TEMA: NEYRON TARIOK TEXNOLOGIYASI NEYRON TÚRLERIN PAYDA ETIWI HAQQINDA MAǴLIWMAT
Reje
1.Neyron tariok texnologiyası Neyron túrlerin payda etiwi haqqında maǵlıwmat

Adam mıyı júdá quramalı dúziliske iye. Onıń qanday islewin úyreniw maqsetinde júdá kóp ilmiy ızleniwlar alıp barılǵan. Ekenin aytıw kerek insan mıyı úlken kólem degi informaciyanı tez qayta isley aladı. Buǵan sebep millionlap mıy nerv xujayralari neyronlardıń parallel - islewidi. Jasalma neyronlardıń koyaviy hasası xam biologiyalıq neyron xujayralari esaplanadi. búgingi kúnde miydiń islewin ÿrganish yÿlida an ishn iotuklardan kelio chikio biologiyalıq neyron kuyidagicha islewin búydew múmkin. Nerv xujayrasi - neyron bulio, ol maǵlıwmatlardı kayta isleytuǵın ³ kishi birlikdi. uz rnida xar bir neyronda kuplab ósimteler boladı. 'u usimtalarning birewinen boshka barlıqları akson dep ataladı hám aksonlar orkali neyronǵa tashki signallar keledi. bir usimta dendrid dep atalai hám ol orkali neyron tashkariga signal beredi. kỳplab neyronlar bir birleri menen málim arxitekturada boglangan boladı. 'ir neyrondıń aksoni boshka bir neyrondıń dendridiga balanǵan nuktalari sinaps dep ataladı.

1-súwret. Biologik neyron
Nátiyjede millionlap neyronlar bir- birleri menen baylanısıp belgili bir arxitekturadaǵı neyron túrlerin payda etedi. Bir aldıńǵı qatlamdagi neyron shıǵıw ósimtesi dendrid arqalı signaldı keyingi qatlamdagi neyronlarǵa olardıń aksonlari orkali beredi. Ań birinshi qatlamdagi neyronlar signallardı málim organlardıń resheptorlariorkali aladı. Mısalı kóz, murın, teri hám basqalar. Ań aqırǵı qatlamdagi neyronlar jsa signallardı málim organlardıń muskullarına uzatadı. Mısalı qol, ayaq, júz, dawıs perdeleri hám basqalar. Áne sol sıyaqlı mıy dúzilisin úyreniwinen kelip shıǵıp biologiyalıq neyronlardıń ounkshional analogi jasalma neyronlardı jaratılıwma háreketler kilinmokda. Álbette, búgin erisilgen nátiyjeler insan miyine salıstırǵanda júdá primitiv, lekin ulitka, jawın qurtı mıyı dárejesinde dep aytıw múmkin. Jasalma neyron tábiy neyronnıń funkciyasın atqara alatuǵın matematikalıq model, apparat ëki kompyuter programması bolıp tabıladı. bunda signallardıń mánisi(yaǵnıy amplitudası) na esapqa alınadı. Tabiiy neyronda bolsa tek ǵana signaldıń mánisi emes , bálkim jiyligi hám sheshiwshi áhmiyetke iye bolıwı múmkin . Bıraq organizmler miyin búgingi úyrenilgenindey dárejesi júda pás bolıp , házirgeshe bul haqqında ilmiy nátiyjeler erisilmegen. Neyron degeninde jasalma neyron anıqraǵı , kompyuter dásturin názerde tutıladı.
Apiwayı neyrondı kórip shıǵayıq:
Bul jerde :
r - kirisiwsh vektorı ( input vestor ) ;
R-kirısıw eıementler sanı ( number of input elements ) ;
w- awırlıq vektorı ( weight vector ) ;
b- jılısıw ( bias ) ;
i- kirisiwdiń awırlıqlarına kóbeytirilgen hám surilgen mánisi ( wpkb ) ;
f -trans jer funkciya ( transfer function ) ;
a- shıǵıw ( output ).
Neyronǵa kirisiw vetori r beriledi. Kirislerdıń barlıǵı bi qıylı ta'sio kúshia ǝga bulmaydi.Sonıń ushın málim kirisiwdiń tásir kúshin shkaish maksadida ogirlik s túsinigi kiritilgen. Xar bio kioish kiymati r oirliklar vetori i dıń ios zlementiga kupaytirilib nátiyjeler jıynanadı ( yaǵnıy ir + r₁₁, ¹ + r2 W1, 2 +... PRW1, R ). Summaǵa jılısıw kiymati b kỳshiladi. b xam okirlik s ga júdá ÿxshash, biraq onıń « kirisiw » kiymati ózgermes 1 ( bir) konstanta bolıp tabıladı ( yaǵnıy ' kirisiw kiymati jmas ). Nátiyjede transer unkshiyaning kirisiw kiymati p payda boladı ( yaǵnıy p + ir + b ). by kiymat transþer ounkshiya ( uzatıw þunkshiyasi ) ga parametr sioatida berilip neyrondıń chikishi a tapili w hám b neyrondıń sazlanatuǵın parametrleri bolıp tabıladı. Áne sol parametrler uzgartioilio neyron málim bir sunkshiyani atqaratuǵın xolga keltiriledi. Usı protses neyrondı úyretiw dep júritiledi. Neyron túrlerdiń oraylıq koyasi xam áne sonda : neyronlardıń ol hám ' mánislerin ózgertip, yaǵnıy ózgertip qálegen wazıypanı orınlaytuǵın jaǵdayǵa keltiriw múmkin.Neyrondı sematik ráwishte tómendegishe kórsetıw múmkin.


Neyron kiriw mánislerin awırlıqlarǵa kóbeymesin jámlepǵana qoymastan belgili bir funkciya – transfer funkciyada hám qayta isleydi. Transfer funkciya sipatinda siziqlı , teksheli, logarifmik-sigmoyda, tangensoida funkciyalardan paydalanıladı. Qanday funkciyadan paydalanıw anıq máselege baylanıslı.