8«B» 1-mavzu: kirish darsning maqsadi

Foydalaniladigan adabiyotlar:

1) «Adabiyot» 8-sinf uchun darslik.

2) 8-sinf «Adabiyot» darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu: FARDLAR

Arabcha ≪fard≫ so‘zi eski o ‘zbek tilida ≪уакка≫, ≪tanho≫, ≪yolgMz≫, ≪boshi ochiq≫, ≪sheriksiz≫, ≪yago- иа≫, ≪benazir≫, ≪bir kishi≫, ≪ajralib turadigan≫ degan ma’nolarda qoMlanadi. Xalqimiz orasida uchraydigan ≪Farid≫ va ≪Farida≫ ismlari ham shu ma’nodan kelib chiqib qo‘yiladi.

Biroq adabiyotshunoslikda uning alohida ma’nosi mavjud. Garchi eski tilimizda ≪fard≫ g‘azalning alohida ajralib turadigan, eng ta’sirchan bir bayti, ya’ni ≪shohbayt≫ ma’nosida ham ishlatilgan boMsa-da, hozir bu so‘z o‘zbek mumtoz she’riyatidagi faqat bir baytdangina iborat alohida, mustaqil lirik janmi ifodalaydi.

Alisher Navoiy asarlar bitgan 16 lirik janming biri - fard.

Shoir alohida mustaqil asar sifatida bitilgan barcha fardlarini bir yerga jamlab, ≪Favoyid ul-kibar≫ devoni tarkibi- ga kiritgan. Devondagi fardlaming umumiy soni - 86 ta.

Fard ixcham hayotiy xulosalar uchun eng qulay janr hisoblanadi. Fardlarda Navoiy fikr-mulohazasi, ko‘rgankechirganidan chiqargan xulosasining mag‘zini aytib qo‘ya qoladi. Shuning uchun shoiming aksar fardlari xalq maqoli yoki hikmatli so‘z (aforizm) kabi jaranglaydi kuchli ta’sirchanlikka ega bo‘ladi, o‘quvchilar tarafidan tez yod olinadi.

Bu janming ko‘p namunalarida pand-nasihat xususiyati ustunlik qiladi.

Fardlar, xuddi g‘azalning matlasi kabi, a-a tarzida juft qofiyaga ega bo‘lishi ham, xuddi g ‘azalning qolgan baytlari kabi, ikki misra o‘zaro qofiyalanmagan shaklda kelishi ham mumkin. Navoiyning siz o‘qib, o ‘rganadigan fardlari a-a tarzida qofiyalangan. Biroq Navoiyning quyidagi fardida ikki misra o ‘zaro qofiyalanmagan:

≪Belu og‘zidin, - dedilarkim, - degil afsonae≫,

Boshladim filholkim: ≪Bir bor edi, bir yo‘q e4 d_i...≫