|
o ‘zbek adabiyotining zabardast vakillaridan bSaid Ahmad
(to‘liq ism-sharifi Saidahmad Husan-
xo‘jayev) 1920- yilda Toshkent-
ning Samarqand darvoza mahal-
lasida dunyoga keldi. U o‘rta mak-
tabni tugatgach, aw al Toshkent
Rassomlik bilim yurtida, so‘ng
Toshkent Pedagogika institutida
o ‘qidi va uni 1943- yilda tugatdi.
Yoshligidan adabiyotga havasmand
bo‘lgan adib adabiyot darslarida,
maktabdagi to‘garaklarga faol qatnashardi. Adib dastlab
«Mushtum» jumaliga adabiy xodim bo‘lib ishga kirdi.
Tabiatan hazil-mutoyibaga moyil Said Ahmad uchun bu
jumal muhiti yaxshigina ijodiy maktab bo‘ldi. Shuningdek,
yozuvchining qator jum al va ijtimoiy-siyosiy gazeta-
lar tahririyatlaridagi faoliyati uning yetuk ijodkor bo‘lib
yetishishiga, elga tanilishiga sabab bo‘ldi.
Said Ahmad juda sermahsul ijodkor. Adib ko‘p yozsa-
da, xo‘b yozadi. Uning «Tortiq» nomli dastlabki hikoyalar
to‘plami 1940- yilda chop etilgan. Shundan so‘ng adibning
«Er yurak», «Farg‘ona hikoyalari», «Cho‘l burguti», «Mu-
habbat» kabi ellikka yaqin katta-kichik kitoblari alohida
to‘plam va ko‘p jildliklar shaklida nashr etilgan. Bu asar-
laming barchasi zo‘r qiziqish va hayajon bilan o ‘qiladi.
Sababi, adabiyotshunoslarimiz to‘g ‘ri ta’kidlaganlaridek,
Said Ahmad Oybekning psixologik tasvir mahoratini,
G‘afur G‘ulom yumori, Abdulla Qahhoming ixcham va
teran fikrlash fazilatlarini o ‘zida mujassamlashtirgan adib.
Darhaqiqat, bu uch bobokalon qalam ustasining ijodiy taj-
ribasi sevimli yozuvchimiz uchun ulkan mahorat maktabi
bo‘ldi.
Said Ahmad — o‘tkir kulgi ustasi. Bu xususiyat
uning barcha janrlardagi asarlariga ko‘chgan deyish mum
kin. Jumladan, adibning «Kelinlar qo‘zg‘oloni» (1976)
komediyasi dovrug‘i olamga ketgan sahna asari hisobla
nadi. Asar o ‘zining samimiy tili, sharqona lutf va kulgiga
boyligi, tarbiyaviy ruhi bilan ko‘plab xorijiy mamlakatlar
tomoshabinlarining ham ko‘nglini rom etdi. Adib ssena-
riysi asosida yaratilgan qator kinofilmlar haqida ham shu
gapni aytish mumkin.
Mustaqillik yillarida adib yana-da katta g ‘ayrat bi
lan qalam tebratdi. U shu yillarda ko‘plab publitsistik
maqolalar, badialar yozdi, shuningdek, quvnoq yumoris-
tik, jo ‘shqin lirik hikoyalar, ta’sirchan xotiralar yaratdi.
Yozuvchining «Xandon pista», «Bir o‘pichning bahosi»
kabi hajviy to‘plamlari, «Yo‘qotganlarim va topganlarim»,
«Qorako‘z majnun», «Kiprikdagi tong» kitoblari, 3 jild-
dan iborat «Tanlangan asarlar»i xuddi shu istiqfol yillarida
yaratildi.
Said Ahmad yirik nasriy asarlari bilan ham kitobxonlar-
ga yaxshi tanish. Uning 1988- yilda yaratilgan «Jimjitlik»
romani xalqimizning sho‘ro hukumati davridagi zohiran
tinch, turg‘unlik, aniqrog‘i, «jimjitlik» yillarida kechir-
gan kunlaridan hikoya qiladi. Asarda «qizil imperiya»ning
rang-barang nayranglari tufayli hayoti fojiali kechgan
kishilar taqdiri bo‘yab-bejalmasdan, haqqoniy ko‘rsatilgan.
«Ufq» romani nafaqat Said Ahmad ijodida, bal-
ki adabiyotimizda ulkan voqea bo‘lgan uch qismli asar
bo‘lib, roman-trilogiya hisoblanadi. Asarda xalqimizning
Ikkinchi jahon urushigacha, urush davri, urushdan so‘nggi
yillardagi qismati qalamga olingan. Romanning birinchi
kitobi «Qirq besh kun», ikkinchi kitobi «Hijron kunlari-
da», so‘nggi, uchinchi kitobi esa, «Ufq bo‘sag‘asida» deb
ataladi. Trilogiyada o ‘sha yillari xalq boshiga tushgan
mashaqqatli kunlar, musibatlar, ulami katta bardosh bilan
ycngib o‘tgan kishilar adib tomonidan zo‘r rnehr va ilhom
bilan tasvirlangan.
Said Ahmadning shaxsiy hayoti ancha murakkab
bo‘lgan. U 1947- yilda «xalq dushmani» sifatida ayblanib,
nohaq qamoqqa olingan, bir necha yil qatag‘on jabrini
lortgan. 1953- yildan so‘nggina oqlangan. Biroq bu azob-
lar sevimli yozuvchimiz ruhini, qaddini buka olmadi.
Adibning barakali va mazmunli ijodiy faoliyati davla-
timiz tomonidan munosib taqdirlandi. Adib « 0 ‘zbekiston
xalq yozuvchisi» unvoniga, Davlat mukofotiga sazovor
bo‘lgan, «Buyuk xizmatlari uchun», «Do‘stlik» ordenlari
bilan mukofotlangan. Said Ahmadga Vatanimizning yuk-
sak mukofoti - « 0 ‘zbekiston Qahramoni» unvoni berilgan.
| 
