№
|
Nuqsonlar xili va tabiati
|
Qiyofasi
|
Xosil bo’lish sabablari
|
Oldini olish tadbirlari
|
1
|
Gaz bo'Shliklari. Odatda bu nuqsonlar shakli sferik yoki yumalok bo’lib, quymaning sirt yuzalarida joylashadi, ko’kimtir yaltiroq tusli bo’ladi
|
|
Suyultirilgan metallning gazlarga o’ta tuyinganligi, qoliplar va sterjenlar gaz o’tkazuvchan-ligining pastligi, qoliplarga metallni quyish texnologik qoidasining buzilishi, oksidlangan metall tiraklardan foy-dalanganlik, qolipga metallni sekin, rovon kiritmaslik va boshqalar.
|
Sifatli shixta materialidan foyda-lanish, jarayonini pechga xaydalayotgan havo miqdorini me'yoridan orttirmagan xolda olib borish ila metalldagi gazni kamaytirish, qoliplar va sterjenlarning gaz o’tkazuvchanligini orttirih, qoliplarga metallarni texnologiyada belgilangan xaroratda sekin va ravon kiritish, zanglagan tiraklardan foydalanmaslik va boshqalar.
|
2
|
Qolip mate- riallari bilan to’la yoki qisman tulgan bushliqlar.
|
|
Quymalar yoki modellar konstruksiyasining quymalar talabiga to’la javob bermasligi, qolip va sterjen materiallari sifatining pastligi, qolipning tegishli puxtalikda tayyorlanma-ganligi, konstruktsiyasining noma'qulligi, metallni quyish Sistemasi kosasiga balandroqdan quyish, model va opoka jixozlarining yaroqsizlaridan foydalanish, qolipning ayrim joylarining yuvilishi va boshqalar.
|
Quymalar yoki modellar konstruktsiyasining quyma talablariga to’la javob berishi, qolip va sterjenlarning sifatli materiallardan kutilgan puxtalikka javob beradigan qilib tayyorlash ma'qul konstruktsiyadan foydalanish, metallni sistema kosasiga normal balandlikdan quyish, ishga yaroqli model va opoka jixozlaridangina foydalanish va boshqalar.
|
3
|
Kirishuv bushligi va govaklar. Ular shakli turlicha, sirt yuzi gadir budir bo’ladi
|
|
Qolipda metallning sekin sovib, kristallana borishida kirishu-vining xali suyuk qismidagi metall xisobiga to’lib borishi oqibatida uning ustroq qismida pastga uzaygan kirishuv bo’shligi xosil bo’ladi. Metalldan tashqariga chiqishga ulgurmagan gazlar esa gaz govakliklari xosil qiladi.
|
Quymashaklning quymatalablarigato’lajavobberadiganbo’lmogi, metalning qolipdasovibkirishuvidako’shimchametallbilanta'minlabturuvchi (pribilvaviporlar) bo’lishini qolipdako’zdatutish, qolipmateriallarisifatlibo’lmogi, qolipdametallpastdanyuqorigabirtekisdasovishi, qolipninggaz o’tkazuvchanligiyaxshibo’lmogivaboshqalar.
|
4
|
Shlak bo’sh-liqlari. Ular quymaning ustki qismida bo’lib, to’la yoki qisman shlakka to’lgan, o’lchamlari turlicha bo’lib, kulrang tusli, g’adir- budir sirtli bo’ladi.
|
|
Kuyma konstruktsiyasining no'maqulligi, qolipga metallni quyish texnologiyasining buzilishi oqibatida shlakning qisman qolipga o’tishi, quyish Sistemasi konstruktsiyasi elementlari o’lchamla-rining notug’ri belgilanishi va boshqalar.
|
Quyma konstru-tsiyasining quyma talablariga to’la javob berishi, suyuq metalni cho’michda ma'lum vaqt saqlab shlakdan bir-muncha tozalab belgilangan texnologiyaga rioya etilgan xolda qolipga quyish va boshqalar.
|
5
|
Gaz bo’shliklarda qotib qolgan sharchalar. Bu nuqsonlar bo’shliqlari silliq, yaltiroq bo’ladi.
|
|
Quyma konstruktsiyasining nomaqulligi, qolipga metallni quyish texnologiyasining buzilishi, qolipga metallni kuyishni boshlangich davrida metallni uzilishi oqibatida sachrab tomchilarni qolipni ayrim yeriga o’tib, tezda sovib sharchalar berishi va uni so’nggi metall bilan munosabatda bo’lishida oksidlanib gaz qobigida o’ralashishi bu nuqson-larga korolkalar deyiladi.
|
Ma'qul quyma sistemadan foydalanish, qolipga metallni belgilangan tempera-turada uzluksiz kuyishi va boshqalar.
|
6
|
Darzlar. Bu nuqsonlarni xosil bo’lishi temperaturasiga ko’ra issiq va sovuq xillarga ajratiladi. Issiq darzlar chetlari yirtik, oksidlangan bo’lsa, sovuk darzlar tugri chizikli yoki ilon izli bo’lib, tovlanib turadi.
|
Issiq darzlar
|
Metallni qolipga kirishuvida qolip, sterjenlar tomonidan qarashlik bo’lganda xosil bo’lgan zo’rqish ichki kuchlanish qiymati metallning mustaxkamlik chegarasidan ortsa, qolipni turli joylarini turli tezlikda sovishi, metallni kimyoviy tarkibini moyilmasligi va boshqalar.
|
Quyma konstruktsiyasining quyma talablarga to’la javob berishi, qolipda metallni bir tekisda sovitmoq uchun sovitgichlardan foydalanish, o’zidan issiqlikni yaxshi o’tkazadigan va issiqlik sigimi yuqori bo’lgan materiallardan foydalanish va boshqalar
|
7
|
Quymalar sirtiga qolip va sterjen mate-rialining kuyib yopishishi va suyuk metallni qolip material govakliklariga o’tishi.
|
|
Qolip va sterjenlarni o’tga chidamliligini pastligi, qoliplarni yaxshi zichlanmaganligi, metallni qolipga o’ta qizigan xolda katta bosimda juda sekin quyilishi va boshqalar.
|
Qolip va sterjenlarni sifatli o’tga chidamli materiallardan zaruriy zichlikda tayyorlash, qolipga normal temperaturali metallni ravon kiritish, tegishli quyma Sistemasidan foydalanish va boshqalar.
|
8
|
Qolipga avval-roq quyilgan metall bilan keyinroq qu-yilgan metallni birikib ket-masligi oqibatida xosil bo’lgan yoriq.
|
1 , 2 – suyuq metal oqim yo’nalishi; 3 – quymadagi yoriq; 4 – metall quyma.
|
Sovuk metallni fizik-mexanik xossalarini qoniqarsizligi, qolipni tayyorlash texnologik protsessini buzilishi, yetarli bosimda metallni issiqlikni tez o’tkazishi, qolipga metallni kiritish temperaturaini pastligi, yekin kiritilishi va uzilishi va boshqalar.
|
Qolipni zaruriy sifatli qolip materialidan belgilangan texnologiya bo’yicha tayyorlash, metallni qolipga belgilangan temperaturada tezroq va uzluksiz quyish va boshqalar.
|
9
|
Quymada sirtdan metall qatlami bilan qoplangan va u qadar chuqur bo’lmagan tor ariqchalar.
|
1 – qolip; 2 – gazlar ta’sir yo’nalishi; 3 – qobiq; 4 – suyuq metal.
|
Qolipni gaz o’tkazuvchanligini pastligi, qolipga quyilgan metall undagi gazlar bosimini ko’tarib, orttirgan bilan kum zarrachalarining xajmini ortishida, qolipdan qobiq ajraladi. Bu sharoitda suyuk metall qobiqni ezib yorik xosil etib, unga o’tadi, bunga ujmin deyiladi.
|
Qolipning gaz utkazuv-chanligini yuqori bo’lmogi, qolipga metall quyilayotganda undan gazlarning to’la ajralishi va boshqalar.
|
10
|
Quymalarning tob tashlatshi.
|
|
Quymalar konstruktsiyasini noma’qulligi jumladan devor qalinliklarini keskin farqlanishi oqibatida qolipga quyilgan metallni turli tezlikda sovishi sababli deyarli ichki zo’riqish kuchlanishlar hosil bo’lishi, metallning qolipga bir me’yorda quyilmasligi va uning temperaturasining ancha yuqoriligi, qolip va sterjenlarning beriluvchanligini kichikligi va boshqalar.
|
Quyma konstruktsiyasi shunday bo’lmog’i kerakki, qolipda metall deyarli bir tekisda sovisin, aks holda sovish tezliklarini tenglashtirish, metallning qolipga bir me’yorda va normal temperaturada quyish, qolip va sterjenlarni bsriluvchanlik xossalarshsh ko’tarish va boshqalar.
|
11
|
Quymaning bir knsmini ikkinchi qismiga nisbatan siljishi
|
|
Modellarning model plitasiga noto’g’ri o’rnatilishi yoki ularning ish davrida siljishi, sterjen yashiklarning yomon yig’ilishi sterjenlarning talablarga muvofiqmasligi, qolipning noto’g’ri yig’ilishi, qo’pol ravishda tashilishi va boshqalar.
|
Modellarni ishlatishdan avval sifatini kuzatish va uni model tag plitaga to’g’ri o’rnatilishi, qolip pallalariii yaxshilab yig’ish. qo’pol ishlarga yo’l qo’ymaslik va boshqalar.
|
12
|
Metallning qolip tirqishlaridan oqib kstishi.
|
|
Yarim qolip pallalarning e’tiborsizlik bilan yetarli darajada zich qilib yig’ilmasligi, modellarning qolipdan ajratishda ortiqcha qimirlatish, sterjen belgisi bilan uning tayanch yuzasi oralarida bo’shliq hosil bo’lishi va boshqalar.
|
Yarim qolip pallalarni e’tibor bilan zich qilib yig’ish, opokalarini puxta biriktvrib ustiga zarur bo’lsa yuk bostirish, qoliplarni yaxshilab yig’ish va boshqalar.
|
