9. Laboratoriya mashg‘ulot. Radionuklidlar Mashg‘ulotning maqsadi

9. Laboratoriya mashg‘ulot.
Radionuklidlar


Mashg‘ulotning maqsadi:Radionuklidlarni manbalari, ularni organizmga kelib tushishi yo‘llari.Ionizatsiyalovchi nurlarni inson organizmiga biologik ta’siri.
Oziq-ovqat maxsulotlarida radionuklidlarni pasaytirishning texnologik usullari.


Radionuklidlarni manbalari, ularni organizmga kelib tushishi yo‘llari.Tabiatda uchraydigan radionuklidlar tabiiy yoki texnogen kelib chiqishi mumkin. Tabiiy radionuklidlar, qoida tariqasida, odamlar uchun jiddiy xavf tug‘dirmaydi.
Texnogen radionuklidlar orasida ba’zilari tez parchalanishga uchraydi (ular qisqa yashovchi deb ataladi) va ba’zilari tabiatda o‘nlab va yuzlab yillar yashashi mumkin. Ushbu radionuklidlar eng xavflidir, chunki ular tuproqdan oziq-ovqatga o‘tishi mumkin.
Quyidagi manbalar radionuklidlarning sun’iy manbalari hisoblanadi: yadroviy qurollarni sinovdan o‘tkazish, atom elektr stantsiyalarida, tog‘-kon sanoatida va radioaktiv moddalar bilan ishlaydigan muassasalarda (ilmiy, tibbiy va boshqalar).
Oziq-ovqat bilan radionuklidlarni qabul qilish odamlar uchun ayniqsa xavflidir, chunki bu tananing ichki nurlanishiga olib keladi. Ichki ta’sir qilish tashqi muhitga qaraganda ko‘proq xavflidir, chunki u hayotiy organlarga bevosita ta’sir qiladi. Radiosensitiv hujayralar suyak iligi, jinsiy bezlar, taloq va boshqalar kabi doimiy ravishda yangilanib turadigan to‘qima va organlarning hujayralari bo‘lib, ta’sir qilish natijasida immunitet mexanizmlarining susayishi va yuqumli patogenlarga nisbatan sezgirlikning oshishi mumkin.
Hozirgi vaqtda inson tanasi uchun eng xavfli, texnogen kelib chiqadigan uzoq umr ko‘rgan radionuklidlar tseziy-137 va strontsiy-90 hisoblanib, ularning yarim parchalanish davri 30 yilni tashkil etadi. Bu shuni anglatadiki, Chernobil AESidagi avariyadan 30 yil o‘tgach, ya’ni, 2016 yilga kelib, ushbu elementlar atomlari yadrolarining atigi yarmi parchalanadi va 2190 yilga kelib parchalanmagan atom yadrolarining atigi 1% qoladi. Ushbu ikkita izotoplar SanPiN 2.3.2.1078-01 ga muvofiq oziq-ovqat mahsulotlarida majburiy ravishda tekshirilishi kerak.