9-мавзу: жуфт корреляцион-регрессион таҳлил

9-МАВЗУ: ЖУФТ КОРРЕЛЯЦИОН-РЕГРЕССИОН ТАҲЛИЛ

• Иқтисодий-ижтимоий жараёнларда боғликларни турларини ўрганиш.
• Корреляция коэффициентининг турлари ва ҳисоблаш усуллари.

Ижтимоий-иқтисодий жараёнлар ўртасидаги ўзаро боғланишларни ўрганиш эконометрика фанининг муҳим вазифаларидан биридир.

• Ижтимоий-иқтисодий жараёнлар ўртасидаги ўзаро боғланишларни ўрганиш эконометрика фанининг муҳим вазифаларидан биридир.
• Бу жараёнда икки хил белгилар ёки кўрсаткичлар иштирок этади, бири боғлиқ бўлмаган ўзгарувчилар, иккинчиси боғлиқ ўзгарувчилар ҳисобланади.
• Биринчи турдаги белгилар бошқаларига таъсир этади, уларнинг ўзгаришига сабабчи бўлади. Шунинг учун улар омил белгилар деб юритилади, иккинчи тоифадагилар эса натижавий белгилар дейилади.

Масалан

• Мамлакатда иқтисодий ривожланишни таъминлаш учун иқтисодиёт тармоқларидан қайси бирини рағбатлантириш қаратиш зарурлигини аниқлашда;
• Иқтисодиётга жалб қилинган инвестицияларнинг ҳажмини ошириш учун қандай ислоҳотларни олиб бориш кераклилигини аниқлашда;
• Корханининг даромадини ошириш учун қайси турдаги махсулот ишлаб чиқариш кераклилигини аниқлашда ёки корхонанини модернизациялаш заруриятини ва бошқа муоммоларни аниқлаш имконини беради;

Корреляцион боғлиқлик – бу унда х мустақил ўзгарувчининг ҳар бир қийматига у эрксиз ўзгарувчининг муаййан математик кутилиши мос келадиган боғланиш.

• Корреляцион боғлиқлик – бу унда х мустақил ўзгарувчининг ҳар бир қийматига у эрксиз ўзгарувчининг муаййан математик кутилиши мос келадиган боғланиш.

Функционал боғланиш
Корреляцион боғланиш
r-1 тескари боғланишга эга бўлганда
r боғлиқлик мавжуд бўлмаганда
r тўғри боғлиқликга эга бўлганда
Корреляцион боғланиш зичлиги
Тўғри чизиқли боғланиш
Эгри чизиқли боғланиш
Коварация коэффициенти – иккта тасодифий (x ва y) миқдорларнинг коварация коэффициенти деб бу миқдорларнинг ўрта қийматларидан четланишлари кўпайтмасининг математик кутилмасига айтилади:
Агар коварация коэффициенти сov(x,y)>0 бўлганда иккита ҳодиса ўртасида тўғри боғланишга эга бўлади, сov(x,y)<0 иккта ҳодиса ўртасида тескари боғлиқ мавжуд бўлади.
Корреляция коэффициентини ҳисоблаш формуласи:
Корреляция бу – тасодифий катталиклар ўртасидаги унда тасодифий катталикларнинг бирининг ўзгариши бошқасининг математик кутилиши ўзгаришига олиб келувчи статистик боғлиқлик.
Боғлиқликнинг зичлиги миқдорий жиҳатдан корреляция коэффициентлари қиймати билан ифодаланади.
Корреляция коэффициенти (r) –1 дан +1 оралиғида бўлади. Агар r=0 бўлса омиллар ўртасида боғланиш мавжуд эмас, 0r 1 бўлса, тўғри боғланиш мавжуд, -1 r 0 - тескари боғланиш мавжуд функционал боғланиш мавжуд.

Боғлиқлик зичлигининг Чеддок шкаласи