9-mavzu. Tabiatda tuproqlarning tarkalishi, rivojlanishi,tabiat mintakalari tuproqlarlari reja

Podzollanish chukurligiga kura, yuza podzollashgan - 5 sm yupka podzolli - 20 sm chukur bulmagan podzolli - 30 sm chukur podzolli > 30 sm. gumus mikdoriga kura, kam gumusli - < 3%, o’rtacha gumusli - 3-5, syergumusli > 5% ko’p. gleylanish darajasiga kura gleysimon, gleyli guruxlarga bulinadi.

Tayga-o’rmon zonasida chimli tuproqlar o’tloq utsimon o’simliklarning ta’sirida hosil buladi, va ularning maydoni 9 mln.gani tashkil kiladi. CHimli tuproq paydo bo’lish jarayoni nazariyasini Vilyams va Tyurinlar ishlab chikishgan. Ushbu tuproqlarning umumiy belgilari, yaxshi ifodalangan gumusli katlamning donador strukturali bulishi, podzollanish alomatlari kam yoki umuman bulmasligi; gumus mikdorining ko’pligi (3-4 dan 12-15% gacha), singdirish sigimi yukori bulishi, kuchsiz kislotali, neytral yoki kam ish-koriy reaksiyalanganligi, ozuka moddalar ko’pligi va boshkalar, chim-li tuproqlar, chim-karbonatli, chim-geyli, chim-litog’en tipchalarga bulinadi.

Chimli - podzol tuproqlar asosan tayga-o’rmon zonasida tarkalib 115 mln.ga ni tashkil etadi. Ushbu tuproqlar ikki jarayon - podzol va chimli jarayonlarning birgalikdagi ta’siri natijasida paydo buladi. Tuproqlar umumiy kimyoviy tarkibi va mexanikaviy fraksiyalar profili buyicha tarkalishi podzol tuproqlarnikiga uxshashdir. gumus mikdori 2-4% bulib, profil buyicha keskin kamayadi. gumus tarkibida fulvokislota ko’pdir. Tuproqlar asoslar bilan tuyinmagan, kislotali reaksiyaga ega, ozuka moddalar bilan ta’minlangan. Tuproq zichligi 1,15 - 1,3 g/sm³. dan 1,2 -1,5 2/sm³ . gacha, pastga oshib boradi Kovakligi 20-51%.

Botqoqli podzol tuproqlar podzollanish va botqoqlanish jarayonlar ta’sirida shakllanadi. Maydoni 11 ga. Podzol katlamida kremnezem ko’p, oksidlar kam. gley katlamida temir ko’p, muxiti kislotali (RN-4-2), asoslarga tuyinmagan.

Zona kam uzlashtirilgan. Foydalaniladi - galla sabzovot, bir yillik va ko’p yillik utlar, mevali daraxtlar ekiladi hamda pichanzor kilib foydalaniladi. Tuproq unumdorligini oshirish, oxaklash, almashlab ekish, minyeral va organik ugitlar kullashi, yeroziyaga karshi tadbirlar kilinadi.

Savollar.

1.Podzollanish, Vilyams nimadan iborat

2.Podzol tuproqlar O’zbekistonda uchraydimi