A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

9
OI -yillarida 15 
jildda nashr etilgan.
T abariy 
asarining forsiy tahriri ham bor bo'lib, u Somoniy Abu Solih 
M a n s u r
ibn Nuhning (961-976) vaziri, atoqli ilm-fan homiysi al-Bal’amiy 
(vaf 
974) tomonidan 963-yili yozilgan.
B al’am iy 
tahriri shunchaki oddiy tarjima bo'lib qolmay, balki asaming 
aay ta ishlangan 
va ayrim hollarda yangi faktlar bilan boyitilganidir.
Unda, birinchidan. qisqartirilgan tahririda uchramaydigan m a’lumotlar 
m avjud b o 'lib , 
ulami Bal’amiy Tabariy asarining to'la nusxasidan olgan.
I k k in c h id a n , 
Bal’am iy tah riri boshqa m anbalar asosida yangi 
m a ’lu m o tlar 
bilan to'latilgan.
T abariyning 
mazkur asaridan ayrim parchalar bir necha Yevropa 
tillariga 
tarjima qilingan. Uning to'liq fransuzcha taijimasi G .Zotcnberg 
to m o n id an
1867-1874-yillari Parijda nashr etilgan.
A sam ing forsiy va 
turkiy taijimalari ham bo'lib, ulaming m o'tabar 
q o 'ly o z m a n u sx alari 
Sankt-Peturburg va Toshkent kutubxonalarida 
mavjud. Bal’am iy 
tahririning matni to'liq tarzda Lakxnav, Kanpur 
(1874, 
1896, 1916) va 
Tehronda 
(1 9 6 2 , 1967) 
chop qilingan.
“ T arix i 
ar-rusul va-l-m uluk” asarining qo'lyozma nusxalari M DH , 
A ngliya, 
Turkiya, Eron va H indiston kutubxonalarida saqlanadi. 
T o s h k e n td a , 
Beruniy nomidagi Sharqshunoslik instituti xazinasida arab 
tilida 
to 'r tta
mo'tabar qo'lyozmalari, o'zbek va uyg'urtillaridagi taijimalari 
mavjud. 
Qisqartirilgan ruscha taijima (taijimon V.l.Belyayev) 1987-yilda 
T o s h k e n td a
“ История Табари” nomi bilan chop etildi.
3 .3 .6 . «Kitob al-m asolik val-maniolik»
U shbu 
nomdagi yetti jildlik ulkan asami vatandoshimiz, davlat arbobi va olim 
Jayhoniv 
(870—942 halok bo'lgan) yoki Abu Abdulloh Muhammad ibn Ahmad 
ibn N asr 
al-Jayhoniy yaratgan. U Buxoroda Somoniylar davlatida katta obro'ga 
ega bo lib, 
914-yildan hayotining oxirigacha vazir bo'lib xizmat qilgan.
O lim n in g
asosiy asari tarixiy jug'rollyaga oid bo'lib, u yana “ Kitob 
a l-m a m o lik
fi m a’rifiyi al-m am olik” ( “ M amlakatlami bilishda masofalar 
itobi 
) deb ham atalgan. Bu kitob o'z davrida juda m ashhur bo'lib, 
a rc h a
keyingi olim lar Beruniy. G ardiziy, Idrisiy, M uqaddasiy va 
s n q a la r
undan qimmatli va ishonchli manba sifatida foydalanganlar, 
■9 I os (sitatalar) keltirganlar.
aah n ^ H i y asarida Sharq mamlakatlari, xususan M ovarounnahr, turk
1 a ari 
to'g'risida qimmatli m a’lumotlar bo'lgan.
149

---

Mazkur asar bizgacha yetib kelmagan bo‘lsa-da, uning nomi 
barcha 
yirik olimlar asarlarida zikr qilinganligi va Beruniy, Ibn Xavqal, 
G ardiziy 
va Avfiy asarlarida parchalar keltirilganligi, uning qim m atli 
m anba 
ekanligidan guvohlik beradi.