A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

Jaloluddin 
Menkbumi” nomli qimmatli kitob yozib qoldirgan. Asar 1241 
-yilda 
Xalabda 
yozib tugallangan bo'lib, u memuar — xotira-yodnoma tarzida 
yozilgan.
Kitob muqaddima va 108 bobdan iborat. Asaming I—IV 
boblarida 
m o'g'ul-tatarlar, Chingizxonning kelib chiqishi, xon 
b o 'lib ko'tarilishi 
masalalari ixcham tarzda bayon etilgan.
V -X X II boblar xorazmshoh Alouddin Muhammadning hayoti va 
faoliyatiga bag'ishlangan.
XXIII bobdan boshlab kitobning to oxirigacha m o'g'ul istilosi va 
x o raz m sh o h A lo u d d in M u h a m m a d n in g fojiali ta q d ir i, sulton 
Jaloluddinning hayoti va kurashi, fojiali halokati hikoya qilinadi
Ushbu asaming 12 2 4 - 12 3 1-yillar voqealarini o'z ichiga olgan 
boblan
158

---

riainal va z o 'r ilmiy aham iyatga ega, chunki bayon etilm ish voqealam ing 
kr/p ch ilig id a 
m uallifning bevosita shaxsiy ishtiroki bor.
M ana 
shuning uchun ham bu kitob tarix ilmi namoyandalarining diqqat- 
’tiborini o 'zig a 
jalb etm oqda. U ndan ham o'tm ishdagi m uarrixlar al- 
Futuwatiy 
(1244-1323), Ibn Xaldun (1332-1406), Badruddin Ayniy (vaf. 
1 451
) 
qim m atli 
m anba sifatida foydalanganlar. Zam onaviy sharqshunoslar 
ham o ‘sha 
davrga oid tadqiqotlarida bu asam i chetlab o 'ta olm aydilar.
“Sirot us-sulton Jaloluddin M enkbum i” nomli asam ing arabcha m atni, 
fransuzcha 
tarjim asi bilan 1891-1895-yillari Parijda ham da Q ohirada 
ch o p
qilingan. U ning qisqartirilgan turkcha (tarjim onlar Y usuf Ziyo va 
A hm ad 
Tavhid) va forsiy (tarjim onlar M uham m ad Ali N osih va M ujtab 
M inoviy) 
taijim alari mavjud. A sam ing turk m an lar va T urkm anistonning 
XIU 
asrdagi 
ijtimoiy-siyosiy ahvolidan hikoya qiluvchi qismi rus tilida 
(tarjim on 
S. L. Volin) n ashr etilgan edi.
Kitobni to 'liq holda a w a l Bokuda, keyin M oskvada Z .M .B uniyatov 
rus tiliga tarjim a qilib, ilmiy izohlar bilan nashr ettiigan.