A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

6.3. 0 ‘zbek tilidagi manbalar
“ S hay boniynom a” tarixiy dosto n in in g m uallifi M uham m ad Solih 
(taxm. 1455—1535-yy.) bo'lib, turkiyzabon bilkut qabilasidan chiqqan. 
S hohruh va M irzo U lug'bek davrida z o ‘r nufuzga ega bo'lg an am ir 
Shohm alikning nabirasi. Otasi am ir N u r Saidbek ham yirik am irlardan 
bo'lib, aw al M irzo U lug'bek, so'ngra Sulton Abu S a’id M irzo xizm atida 
bo'lgan, 14 6 4 -1 4 6 7 -yillari X orazm da hokim bo'lg an va 1467-yili Sulton 
Abu Saidning farm oni bilan qatl etilgan. M uham m ad Solihning yoshligi 
Hirotda kechgan va o 'sh a yerda o 'q ib n ash ’u nam o topgan, so'ngra 
Sulton Husayn, 1494-yildan S am arqandda katta nufuzga ega bo'lgan 
Tem uriy am irlard an Darvish M u h am m ad tarxon va xoja U baydulla 
A hrom ing o 'g 'li M u h am m ad Y ahyo, 1 5 0 0 -1 5 0 4 -y illari B uxoro va 
C h o r jo 'y d a g i n o ib b o 'l i b , s h u n d a n k e y in t o v a f o tig a q a d a r , 
Shayboniylardan M uham m ad Sulton (vaf. 1505-y.) va Ubaydullaxonning 
kotibi b o'lib xizm at qilgan.
M uham m ad Solihning yaratgan tarixiy dostoni “ Shayboniynom a' da 
M uham m ad Shayboniyxonning hayoti va olib borgan urushlari haqida 
she’riy uslubda hikoya qilinadi. Asar qahram onning tug'ilganidan boshlab, 
to 1505-yilgacha D ashti qipchoq, M ovarou nnahr ham da X orazm ning 
ijtim oiy -siyosiy ta rix id a n b ah s y u rita d i. D o s to n d a q o 's h in la m in g
yovuzliklari, m eh n atk ash xalqning o g 'ir ahvoli, Q o ra k o 'l, Q arshi va 
Huzorda Shayboniylarga qarshi ko'tarilgan q o 'z g 'o lo n la r haqida ham 
q im m a tli m a ’l u m o tla r u c h r a y d i. A s a r g e o g ra fik va e tn o g ra fik
m a’lum otlaiga ham boydir.
“Shayboniynom a” asari 1505-yildan keyin yozilgan. Uning ikkita nodir 
qo'lyozm alari saqlanib qolgan b o 'lib , biri Avstriyaning Vena shahrida, 
ikkinchisi esa S a n k t-P e te rb u ig universiteti kutubxonasida saqlanadi.
219

---

Kitobning 1885 va 1908-yillarda asl m atni va 1961 va 1989-yillarda kirill 
alifbosidagi tabdili chop etilgan.