A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

6.2.8. «Akbarnoma»
“ A k b a rn o m a ” yoki “ Iq b o ln o m a ” n o m li a sa r m uallifi Abulfazl 
Allomiydir. U XVI asrda H indistonda yashagan yirik tarixnavis olim va 
davlat arbobidir. O lim ning to'liq ismi Abulfazl ibn M uborak bo'lib, bilim 
doirasi juda keng bo'lgani uchun Allomiy, bilim larsohibi deb atashganlar. 
U 1551-yil 14-yanvarda Agrada tug'ilgan. Otasi shayx M uborak ibn Xizr 
o 'z davrining m ashhur ilohiyot olim laridan hisoblangan. Akasi Abulfayz 
yirik shoir va olim bo'lgan.
Abulfazl Allomiy 1574— 1602-yillari B obum ing nabirasi Jaloluddin 
M u h a m m a d A k b ar ( 1 5 5 6 - 1 6 0 5 -y y .) n in g Bosh vaziri b o 'lg a n va 
H indistonning XVI asm ing ikkinchi yarmidagi ijtimoiy-siyosiy hayotida 
k atta rol o 'y n a g a n . 1602-yil 2 2 -avgustda D ekan sub asid an qaytib 
kelayotganida shahzoda Sulton Salim , bo 'lg'usi Jahongir yollagan qotil 
tom onidan yo'l ustida o'ldirilgan.
Abulfazl Allomiyning asosiy asari "A kbarno m a” yoki “ Iqbolnom a” 
H indiston va A fg'onistonning XVI asrdagi ijtim oiy-siyosiy tarixidan bahs 
yuritadi. M a’lum darajada “ V aqoye” ’ yoki “ B o b u m o m a” asarining 
davomi sifatida yaratilgan bu ulkan asar uch kitobdan iborat. Birinchi 
k ito b d a A k b a rn in g tu g 'ilis h i, o ta -b o b o la ri - B o b u r, H u m o y u n , 
shuningdek Akbar podshohligining dastlabki 17 yili ichida bo'lib o 'tgan 
ijtimoiy-siyosiy voqealar bayon qilinadi.
Ikkinchi kitob H indiston va qism an Shim oliy A fg'onistonning 1573- 
1601 -yillardagi tarixini o 'z ichiga oladi.
U chinchi kitobda B oburiylar davlatining tuzilishi, H indistonning 
m a’muriy tarkibi, aholidan yig'iladigan soliq ham da jarim alar va ulam ing 
m iqdori, hindlam ing dini va urf-odatlari kabi m asalalarga keng o 'rin
berilgan. U chinchi kitob m ustaqil m azm unga ega va u "Oyini 
Akbari 
( “Akbar qonu n lari”) nom i bilan ataladi.
218

---

“ A k b a r n o m a ” 
a s a rin in g m a tn i 1872—1 8 7 7 -y illa ri, G . B everij 
to m o n id a n
inglizchaga qilingan taijim asi 1 9 03-1 92 1-yillari K alkuttada 
ch o p etilgan.
“A kbarn o m a” 
Boburiylar saroyida m untazam yuritilgan maxsus kundalik 
daftar. rasmiy davlat hujjatlari, shuningdek, b o 'lib o 'tg a n voqealam ing 
ishtirokchilari 
b o 'lg an , yoki o 'sh a voqealam i bilgan kishilam ing og'zaki 
axborotlari asosida yozilgan. A sam in g noyobligi va aham iyati ham
shundandir.
Abulfazl Allom iy asari Boburiylar davlati va Buxoro xonligi o'rtasidagi 
siyosiy va m adaniy m unosabatlam i o 'ig a n ish d a m uhim m anbalardan 
biri hisoblanadi.